Sejarah Perlis

Sebahagian daripada siri tentang
Sejarah Malaysia
Prasejarah Malaysia Prasejarah Malaysia 100–kurun-6
Kerajaan awal Chih Tu kurun-2–7 Gangga Negara kurun-1–11 Langkasuka kurun-1–15 Pan Pan kurun-3–5 Kedah Tua kurun-4–12 Pahang Tua kurun-5–15 Melayu Jambi kurun-6 Kota Gelanggi kurun-7–9 Srivijaya 650-1377 Majapahit 1293-1500
Kemunculan Kesultanan Islam Kesultanan Kedah 1136–sekarang Sultan Kelantan 1267-sekarang Kesultanan Brunei 1363–sekarang Kesultanan Melaka 1402–1511 Kesultanan Sulu 1450–1899 Kesultanan Pahang 1470-sekarang Kesultanan Perak 1528–sekarang Kesultanan Terengganu 1725-sekarang Kesultanan Selangor 1743-sekarang Negeri Sembilan 1773-sekarang Kerajaan Perlis 1843-sekarang
Era Penjajahan Barat Serangan Portugis 1511–1641 Melaka Belanda 1641–1825 Perjanjian Inggeris-Belanda 1824 Perjanjian Burney 1826 Negeri-Negeri Selat 1826-1946 Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu 1826 -1946 Tanah Melayu British 1826-1957 Borneo British 1841-1963 Raja Putih Sarawak 1841-1946 Perang Kelang 1867-1874 Perjanjian Pangkor 1874 Negeri-negeri Melayu Bersekutu 1895-1946 Perjanjian Inggeris-Siam 1909 Pertempuran Pulau Pinang 1914
Perang Dunia Kedua Perang Tanah Melayu 1941-1942 Penjajahan Jepun di Tanah Melayu 1941-1945 Penjajahan Jepun di Pulau Borneo 1941-1945 Pendudukan Jepun 1941-1945 Pertempuran Muar 1942 Tragedi Parit Sulong 1942 Pertempuran Singapura 1942 Pembunuhan beramai-ramai Sook Ching 1942 Syburi 1942-1945 Pemberontakan Jesselton 1943-1944 Kawat Kematian Sandakan 1943-1945
Peralihan Malaysia Pentadbiran Tentera British di Tanah Melayu 1945-1946 Tanah Jajahan Mahkota British Borneo Utara/Sarawak 1946-1963 Malayan Union 1946-1948 Persekutuan Tanah Melayu 1948-1963 Darurat Tanah Melayu 1948-1960 Rundingan Baling 1955 Kemerdekaan Tanah Melayu 1957 Pemberontakan Komunis di Sarawak 1962-1990 Konfrontasi 1962-1966 Pemberontakan Brunei 1962-1966 Pembentukan Malaysia 1963 Singapura dalam Malaysia 1963-1965 Pemisahan Singapura 1965 Deklarasi ASEAN 1967 Pemberontakan Komunis 1968-1989 Peristiwa 13 Mei 1969 MAGERAN 1969-1971 Pembentukan Rukun Negara 1970 Dasar Ekonomi Baru 1971-1990 Rundingan Damai Haadyai 1989
Malaysia Moden Krisis Perlembagaan Malaysia 1987-1988 Dasar Pembangunan Nasional 1990-2000 Wawasan 2020 1991-2020 Gagasan 1Malaysia 2009-2018 Wawasan Kemakmuran Bersama 2030 2019-2020 Kemelut politik Malaysia 2020-2022 Proklamasi Darurat 2021 Gagasan Keluarga Malaysia 2021-2023 Gelombang Hijau 2022-kini Dasar Malaysia Madani 2023-sekarang
Parti Politik dan Pertubuhan UMNO 1946-sekarang MIC 1946-sekarang MCA 1949-sekarang Parti Islam Se-Malaysia 1951-sekarang Parti Perikatan 1952-1973 Parti Tindakan Demokratik 1965-sekarang Barisan Nasional 1973-sekarang Parti Bersatu Sabah 1985-sekarang Pertubuhan BERSIH 2006-sekarang Pakatan Rakyat 2008-2015 Pertubuhan Hindraf 2009-2019 Pakatan Harapan 2015-sekarang Parti Pribumi Bersatu Malaysia 2016-sekarang Muafakat Nasional 2019-2022 Gabungan Parti Sarawak 2019-sekarang Parti Perikatan Nasional 2020-sekarang Parti Pejuang Tanah Air 2020-sekarang Ikatan Demokratik Malaysia 2020-sekarang
Peristiwa Hartal Tanah Melayu 1947 1947 Gerakan Anti-Penyerahan Sarawak 1946-1950 Peristiwa Bukit Kepong 1950 Rusuhan kaum 1964 1964 Krisis Perlembagaan Sarawak 1966 Rusuhan Pulau Pinang 1967 Pertikaian Pulau Ligitan dan Sipadan 1969-2002 Kebangkitan mahasiswa Malaysia 1971-1975 1971-1975 Krisis tebusan Bangunan AIA 1975 1975 Peletupan Tugu Negara 1975 Kebakaran Kompleks Campbell 1976 Tragedi Double Six 1976 Tragedi Penerbangan MH653 1977 Darurat Kelantan 1977-1978 Dawn Raid 1981 Serangan hendap Lahad Datu 1985 1985 Peristiwa Memali 1985 Rusuhan Senyap Sabah 1986 Operasi Lalang 1987 Urusan Mahkamah Ming 1987 1987 Tragedi Terminal Feri Sultan Abdul Halim 1988 Kebakaran Madrasah Taufiqiah Al-Khairiah 1989 Tragedi letupan kilang mercun Bright Sparklers 1991 Pindaan Perlembagaan Malaysia 1993 1993 Tragedi Highland Towers 1993 Ribut Tropika Greg 1996 Krisis Kewangan Asia 1997-1998 Sukan Komanwel 1998 1998 Gerakan Reformasi Malaysia 1998-sekarang Wabak virus Nipah di Malaysia 1998-1999 Al-Ma'unah 2000 Peristiwa Kampung Medan 2001 Tsunami Malaysia 2004 2004 Pembunuhan Altantuya Shaariibuu 2006 Perhimpunan Bersih 2007 2007 Perhimpunan Hindraf 2007 2007 Gelombang Politik 2008 2008 Himpunan Anti-ISA 2009 Pandemik H1N1 di Malaysia 2009-2010 Perhimpunan Bersih 2011 2011 Perhimpunan Bersih 2012 2012 Himpunan Kebangkitan Rakyat 2013 2013 Pencerobohan Lahad Datu 2013 Himpunan Black Out 2013 2013 Langkah Kajang 2014 Tragedi Penerbangan MH370 2014 Tragedi Penerbangan MH17 2014 Banjir 2014-15 2014-2015 Skandal 1Malaysia Development Berhad 2015-sekarang Perhimpunan Bersih 2015 2015 Gempa bumi Sabah 2015 2015 Deklarasi Rakyat 2016 Serangan bom tangan Movida Bar 2016 Perhimpunan Bersih 2016 2016 Pembunuhan Kim Jong-nam 2017 Kebakaran Pusat Tahfiz Darul Quran Ittifaqiyah 2017 PRU-14 - Peralihan kerajaan 2018 Protes terhadap ICERD di Malaysia 2018 Rusuhan Kuil Sri Maha Mariamman 2018 Perhimpunan Anti-ICERD 2018 Pandemik COVID-19 di Malaysia 2020-kini Perintah Kawalan Pergerakan Malaysia 2020-2021 Program Imunisasi COVID-19 Kebangsaan 2021-2022 Kemalangan LRT Kelana Jaya 2021 2021 Hartal Doktor Kontrak 2021 Banjir 2021-22 2021-2022 Tanah runtuh Batang Kali 2022 2022 Tragedi pesawat Elmina 2023
Mengikut topik Darurat Ekonomi Komunikasi Tentera
Portal Malaysia
l b s

Sejarah Perlis bermula dengan Perlis sebagai sebahagian daripada negeri Kedah, dan oleh itu, berkait rapat dengan sejarah Kedah. Kedatangan saudagar Alawi dari Hadramaut pada abad ke-18 ke Kedah serta penjalinannya dengan kerabat Kedah membawa kepada penyerahan kawasan Perlis kepada keluarganya sebelum diiktiraf sebagai kawasan berdaulat oleh raja Siam pada 1843.

Dari segi sejarah, Perlis adalah negeri di bawah naungan negeri Kedah. Bukti-bukti prasejarah yang terdapat di Bukit Tengku Lembu di Beseri menunjukkan kewujudan negeri ini. Tempoh selepas prasejarah menunjukkan pengaruh ideologi Islam yang mengambil alih pengaruh agama Hindu dan Buddha pada akhir abad ke-12 kerana berdasarkan cara hidup masyarakat tempatan.

Ideologi ini juga dipengaruhi oleh sultan Kedah yang menunjukkan imej negeri tersebut. Terdapat beberapa pendapat yang berlainan mengenai sejarah pembentukan negeri Perlis serta asal-usul namanya. Menurut Ahmad Ismail dan Dato' Yazid Mat dalam buku mereka, Perlis Indera Kayangan, nama Perlis diambil dari nama sebuah pokok iaitu "pokok perlis".^[1]Teori-teori lain termasuk etimologi Siam seperti prow-lowy ("kelapa hanyut"), perelus dalam dialek Melayu Utara, pelawak bernama Peran Leh atau Saleh, pembesar bernama Tok Perlis, perkataan perlit ("batu") serta daripada perkataan "peroleh" daripada "negeri yang diperoleh". Di samping itu, "Kayang" juga menjadi nama alternatif Perlis—pemendekan daripada kota Indera Kayangan.^[2] Ketika itu, jajahan Perlis adalah di tenggara sempadan Satun, di barat daya daerah Kubang Pasu, bertentangan dengan Selat Melaka dibarat, di timur lautSongkhla. Namun begitu, ada fakta sejarah bahawa kawasan jajahan negeri Perlis sebenarnya lebih luas dari itu.^{[perlu rujukan]}

Berdasarkan Al-Tarikh Salasilah Negeri Kedah, wilayah Perlis memiliki kegiatan pertanian padi yang ketara sejak abad ke-17 oleh kerana terusan yang dipercayai tertua di Semenanjung Malaysia yang dibina oleh sultan Kedah ke-15, Sultan Dziaddin Mukarram Shah pada 1661 hingga 1687; terusan itu pada asalnya dibina untuk memudahkan Sultan Dziaddin berangkat ke tempat bersemayam isterinya, tetapi kemudiannya dijadikan menjadi kawasan tumpuan pertanian yang subur.^[3]

Penceritaan kerabat raja Perlis kini bermula pada 1735 dengan penghijrahan Syed Ahmad Husain Jamalullail dari Hadramaut ke Kedah, berketurunan Hadhrami, dan seterusnya, merupakan kerabat Ba 'Alawi yang terbit daripada Husain bin Ali bin Muhammad. Beliau kemudiannya berkahwin dengan seorang kerabat diraja Kedah, Sharifah Aminah, seterusnya melahirkan Syed Harun.^[4] Ketika dewasanya pada 1751, Syed Harun berpindah ke Cenak (kini Chana) bersama bapa-bapa saudaranya, Syed Ibrahim dan Syed Umar, dan menjalankan perniagaan di sana.^[5][2]

Walau bagaimanapun, kejayaan perniagaannya menimbulkan fitnah terhadapnya, termasuk oleh raja Singgora, menyebabkan beliau berpindah semula ke kawasan Perlis lalu membukan penempatan di Arau sementara pengikutnya membuka penempatan di Padang Siding setelah mendapat perkenan daripada Sultan Kedah, Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II.^[6] Setelah kematian isterinya, Syarifah Mariam, beliau berkahwin pula dengan puteri Sultan Dhiauddin, Tunku Sofiah setelah baginda sultan dikatakan tertarik dengan keperibadian Syed Harun.^[2] Dengan perkahwinan itu, dianugerahkan wilayah Arau buatnya oleh baginda sultan Kedah lalu menjadi penghulu Arau pertama pada 1797.^[7] Di samping Tunku Sofiah, Syed Harun juga berkahwin dengan Wan Fatimah bin Dato' Kayang, cucu kepada pembesar bawahan Sultan Dhiauddin, Dato’ Johan Lela Perkasa, dan membawa kepada kelahiran Syed Hussain.^[8]

Permulaan abad ke-19 terdiri daripada sejarah kucar-kacir di Kedah dan Perlis berikutan serangan Siam. Pendudukan Siam ke atas Kedah dan jajahannya pada tahun 1821 menyebabkan serangan dan tindak balas penduduk tempatan secara besar-besaran, yakni dalam Perang Musuh Bisik. Ketika tempoh ini juga, Syed Harun mangkat pada tahun 1825, dengan kedudukannya sebagai penghulu Arau diganti oleh anakanda Syed Hussain. Dalam tempoh ini, Syed Hussain serta para pembesar mula berunding dengan kerajaan Siam secara diplomatik untuk menghentikan perang serta membebaskan Kedah daripada jajahannya.^[9]

Perang Musuh Bisik akhirnya telah membawa kepada pengunduran Siam pada 1830-an, dan penyerahan kuasa mentadbir kepada pembesar tempatan bagi mentadbir Kedah yang kini dirombak oleh kerajaan Siam kepada empat kawasan: Kedah, Setul, Kubang Pasu dan Perlis. Bagi Perlis, Raja Long Krok dilantik sebagai gabenor, manakala Syed Hussin sebagai timbalannya pada 1839,^[10] menyebabkan Perlis bertukar kedudukan daripada tanah jajahan menjadi sebuah negeri naungan. Setelah Raja Long Krok mangkat, Syed Hussain menggantikan kedudukannya sebagai gabenor. Pada 20 Mei 1843, setelah mendapat perkenan daripada Sultan Kedah, Syed Hussain ditabalkan sebagai Raja Perlis, Raja Syed Hussein Jamalullail, dengan gelaran Siam Phya Songkram Ramu Wichit Wilis Asmara Phya Polit atau singkatan Phya Polit oleh raja Siam, Raja Rama III, sekaligus menandakan permulaan sistem raja Perlis yang berdaulat.^[11][9]

Raja Syed Hussein kemudiannya memerintah Perlis di samping bantuan para pembesar, dan tertakluk kepada pemberian ufti bunga emas dan lain-lain kepada kerajaan Siam. Dalam pemerintahannya, wilayah Perlis juga dibahagikan kepada 22 buah mukim, dan hubungan kerabat Perlis dikuatkan susulan kemelut berkaitan kerajaan Kubang Pasu yang menimbulkan konflik dalam kalangan kerabat Kedah.^[9] Baginda mangkat pada 1873, dan digantikan anakandanya, Raja Syed Ahmad Jamalullail dengan pertabalan pada Februari 1874 oleh Raja Chulalongkorn di Siam. Pada 1888, sekolah Melayu pertama di Perlis telah dibuka, Sekolah Melayu Arau (kini Sekolah Menengah Kebangsaan Tengku Budriah), dan diberi kepada warga kerabat Jamalullail serta pembesar negeri.^[12] Pada 1895, kerajaan Perlis digandingkan dengan kerajaan Kedah dan Setul di bawah satu pesuruhjaya tinggi untuk mengukuhkan kuasa Siam dalam menanangi kedatangan penjajahan Barat, bermula dengan Sultan Kedah, Sultan Abdul Hamid, dan dikatakan menyebabkan kekeliruan dalam kalangan warga Perlis berkenaan pemerintahan atasan Perlis, terutamanya pertikaian dengan kerajaan Kedah, tetapi diselesaikan oleh pihak diraja Siam.^[13]

Raja Syed Ahmad mangkat pada Februari 1897, dan digantikan oleh cucundanya, Raja Syed Safi Jamalullail yang telah diberi pendidikan pemerintahan di Siam oleh nendanya.^[13] Dalam pemerintahannya, pertikaian antara Perlis dengan Kedah memuncak ketika mana pihak kerajaan Kedah berhasrat untuk mengembalikan Perlis ke dalam taklukan Kedah susulan kemangkatan Raja Syed Ahmad. Akan tetapi, pertikaian ini selesai dengan pengurniaan cap mohor oleh pihak diraja Siam kepada Perlis, sekaligus mengesahkan kedaulatan wangsa Jamalullail terhadap Perlis.^[14] Daripada aspek pembangunan, pemerintahan Raja Syed Safi juga menampakkan permulaan pemodenan Perlis, dengan pelbagai prasarana seperti jalan raya, tali air dan pasar baharu di Kangar dibina, serta pakaian ala Barat yang digandingkan dengan songkok.^[14][15] Akan tetapi, perbelanjaannya yang besar demi pembangunan Perlis serta menampungi kerabatnya mula memberikan tekanan terhadap kewangan pentadbiran negeri.^[16] Baginda mangkat selepas kira-kira lapan tahun memerintah pada 29 Disember 1904, dan pemerintahannya diteruskan oleh puteranya, Raja Syed Alwi Jamalullail.

Pemerintahan Raja Syed Alwi dikenali oleh kerana langkah-langkah pemodenan Perlis yang ketara dalam kedatangan penjajahan British di Perlis.^[16] Raja Syed Alwi mula menubuhkan Majlis Mesyuarat Kerajaan negeri pada Disember 1905 yang diketuai baginda sendiri atas nasihat penasihat kewangan di Kedah, G. C. Hart,^[16][17] dan mula mengorak langkah seperti menyelesaikan masalah kewangan tinggalan ayahandanya. Untuk menyelesaikan masalah kewangan tersebut, pihak Perlis memeterai pinjaman wang daripada Siam, dengan seorang pegawai British, A. H. Duke, dilantik oleh Siam sebagai penasihat kewangan untuk melunaskan isu kewangan Perlis, menandakan pengaruh awal pentadbiran British di Perlis. Pada masa yang sama, pinjaman wang kepada Perlis dilihat sebagai taktik pihak Siam untuk mengikat Perlis agar dapat terus menguasainya dalam suasana kedatangan Barat.

Penguasaan jajahan British di Perlis semakin ketara dengan Perjanjian Bangkok pada 1909. Sungguhpun perjanjian ini menandakan peralihan tampuk penguasaan Siam kepada British, ia juga memberikan pertolongan kepada masalah kewangan Perlis memandangkan hutang kini dapat diselesaikan dengan wang daripada Negeri-Negeri Melayu Bersekutu, dengan hutang berjaya dilunaskan pada 1929.^[16] Susulan itu, pada 1930, Perlis menjadi negeri naungan British, dan menerima penasihat British secara rasmi.^[18] Pada sekitar awal 1930-an, wabak hawar berdarah yang membelenggu kawasan Tanah Melayu, terutamanya Kedah, memasuki Perlis.^[19]

• Ahmad Ismail; Yazid Mat (1992). Perlis Indera Kayangan: sejarah pembentukan sebuah negeri berdaulat. Perpustakaan Awam Negeri Perlis. m/s. 38. ISBN 9789839976816.
• Siti Rosnah Haji Ahmad (2003). Pemerintah dan Pemimpin Kerajaan-Kerajaan Negeri. Kuala Lumpur: Golden Books Centre. ISBN 9837204591.