Skrzynno (województwo mazowieckie)
Zobacz też: Skrzynno w innych znaczeniach tej nazwy. |
wieś | |||
Kościół św. Szczepana | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | przysuski | ||
Gmina | Wieniawa | ||
Liczba ludności (2011) | |||
Strefa numeracyjna | 48 | ||
Kod pocztowy | 26-432[4] | ||
Tablice rejestracyjne | WPY | ||
SIMC | 0640828 | ||
Położenie na mapie gminy Wieniawa | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||
Położenie na mapie powiatu przysuskiego | |||
51°21′48″N 20°43′11″E/51,363333 20,719722[1] | |||
|
Skrzynno (dawne miasto) – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim, w gminie Wieniawa[5][6], nad rzeką Radomką. Skrzynno położone jest na ziemi sandomierskiej, która jest częścią Małopolski. Prawa miejskie w latach 1308–1870.
W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie radomskim.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Szczepana[7].
Integralne części wsi
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0640834 | Kaukaz | część wsi |
0640840 | Za Bugiem | część wsi |
Historia
Skrzynno ok. 1120 było siedzibą kasztelanii skrzyńskiej przeniesionej ze Skrzyńska[potrzebny przypis]. Było wówczas własnością Łabędziów, wśród których wyróżnił się Piotr Włostowic herbu Łabędź. Za rządów Konrada Mazowieckiego księstwo łęczyckie utraciło w 1239 lub 1243 kasztelanię skrzyńską wraz z dwoma innymi kasztelaniami zapilickimi (położonymi na prawym brzegu Pilicy: żarnowską i małogoską), które na stałe przeszły do księstwa sandomierskiego[8][9][10].
W XIII wieku stanowił własność biskupów poznańskich, a od 1288 do XVIII w. w większości w posiadaniu cystersów z Sulejowa, w pozostałej części — miejscowych proboszczów. Od tej pory, aż do XIX wieku, Skrzynno należało do dwóch właścicieli i posiadało dwa ratusze z oddzielnymi władzami. Funkcjonowały tutaj dwa odrębne organizmy miejskie: Skrzynno opackie, będące uposażeniem cystersów, oraz Skrzynno stanowiące uposażenie miejscowego plebana (łac. Nova Skrzin lub oppidum Skrzin circulus plebanalis). Obydwa miasta miały osobne pieczęcie. Skrzynno opackie miało w pieczęci monogram S, zaś plebańskie literę S wpisaną w P[11]. Skrzynno plebańskie z czasem zaczęło używać w pieczęci innego godła, przedstawiającego wieżę obronną z ostrym dachem i bramą bez podwoi. Budowla miała zapewne reprezentować miejscowy ratusz[12]. Miasto lokowane przez Władysława Łokietka w 1308 na prawie niemieckim. W XVIII w. cystersi sprzedali swoją część Karolowi Szydłowskiemu, staroście uszyckiemu[13]. Utrata praw miejskich nastąpiła w 1870[14].
Podczas okupacji hitlerowskiej, w styczniu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 400 Żydów. W październiku 1942 zostali wywiezieni do gett w Opocznie i Przysusze, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[15].
Ze Skrzynnem związana jest postać rycerza Mszczuja ze Skrzynna wsławionego z bitwy pod Grunwaldem powaleniem samego Wielkiego Mistrza Ulricha von Jungingen.
Parafia św. Szczepana w Skrzynnie obchodziła w 2012 roku 900-lecie istnienia.
Burmistrzowie miasta
- 1772 Wojciech Trybulski (ur. ok. 1730)
- 1810 Józef Pszenny (ur. 1765)
- 1812 Tomasz Gałecki (ur. 1772)
- 1832 Józef Trybulski (ur. 1785)
Urodzeni w Skrzynnie
- Barbara Szubińska
- Antoni Ejsmond
- Józef Eismond
- Mszczuj ze Skrzynna
- Wincenty Staniszewski
- Władysław Porczyński
Zobacz też
- Kościół św. Szczepana w Skrzynnie
- Skrzynno (przystanek kolejowy)
- Cmentarz żydowski w Skrzynnie
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124209
- ↑ Wieś Skrzynno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-02-18] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-17].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ MarekM. Koter MarekM., Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T.T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .
- ↑ PawełP. Zięba PawełP., Przynależność administracyjno-terytorialna Przedborza na przestrzeni wieków [online], przedborz.com.pl [dostęp 2019-09-16] .
- ↑ Żarnów: Historia miejscowości [online], sztetl.org.pl (Wirtualny Sztetl) [dostęp 2019-09-16] .
- ↑ Henryk Seroka: Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku. Warszawa: DiG, 2003, s. 264-265. ISBN 83-7181-233-7, ISBN 978-83-7181-233-0.
- ↑ Henryk Seroka: Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku. Warszawa: DiG, 2003, s. 271. ISBN 83-7181-233-7, ISBN 978-83-7181-233-0.
- ↑ Opis parafii. diecezja.radom.pl [dostęp 2020-07-15]
- ↑ Skrzynno, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-07-15] .
- ↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 312 .
Linki zewnętrzne
- Skrzynno (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 730 .
- Historia Skrzynna na stronie Gminy Wieniawa
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Wieniawa
Wsie |
|
---|---|
Osada |
|
Przysiółek |
|
Osady Leśne | |
Integralne części wsi |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Opoczno
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta | |
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
- PWN: 3976249