6 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (1939)

Ten artykuł dotyczy 6 dac. Zobacz też: inne dywizjony artylerii noszące numer 6.

6 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (6 dac) – pododdział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego.

Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w 1939 przez 5 pułk artylerii ciężkiej z Krakowa.

6 dywizjon artylerii ciężkiej był jednostką mobilizowaną zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” jako dywizjon typu II, w alarmie w grupie żółtej. Przeprowadzenie mobilizacji było zadaniem 5 pułku artylerii ciężkiej z Krakowa, jako jednostki mobilizującej. Dywizjon był organiczną jednostką artylerii 6 Dywizji Piechoty. Dywizjon rozpoczął mobilizację 24 sierpnia 1939 o godz. 6.00 w Czerwonym Prądniku. Z magazynów 5 pac pobrano trzy armaty kal. 105 mm wz. 29 i trzy haubice kal. 155 mm wz. 17. Dywizjon otrzymał 2 radiostacje typu ROD i N2^[1]. Broń pobrano na pełny stan, zabrakło jedynie pistoletów. Mobilizację 2 baterii przeprowadził ppor. Jan Bukowski po czym zdał ją kapitanowi Jerzemu Pasternakiewiczowi, przybyłemu ze Szkoły Podchorążych Artylerii z Torunia^[2]. Rano 28 sierpnia 1939 przeprowadzono ćwiczenie zgrywające. 29 sierpnia dywizjon wyruszył marszem pieszym z Czerwonego Prądnika przez Kraków, Skawinę do Spytkowic. 31 sierpnia wszedł w ugrupowanie 6 DP w rejonie Pszczyny. Wchodził on, wraz z dywizją, w skład Grupy Operacyjnej „Bielsko”^[1].

1 września 1939 roku 6 dac stacjonował w rejonie Zatora jako odwód GO „Bielsko”. Po otrzymaniu informacji o wybuchu wojny dywizjon marszem pieszym poprzez Oświęcim, Brzeszcze osiągnął rejon na wschód od Pszczyny. Pierwszy rozkaz bojowy dla dywizjonu polecał zajęcie stanowisk ogniowych w rejonie Ćwiklic. Do świtu 2 września baterie zajęły stanowiska na skraju miejscowości i lasu Jankowice. Punkt obserwacyjny 1 ba i dywizjonu umieszczony został w Starej Wsi. Niemiecka 5 Dywizja Pancerna uderzyła na Pszczynę. Mimo słabej widoczności ze względu na mgłę dywizjon otworzył ogień do nieprzyjaciela ok. godz.9.00. Wszystkie ataki wroga, zwłaszcza w kierunku Starej Wsi, zostały odparte przy wydatnej pomocy 6 dac. Czołgi niemieckie przełamały linie obrony piechoty ok. godz. 12.00 duża grupa czołgów uderzyła na stanowiska ogniowe 6 dywizjonu. 1 bateria utraciła wszystkie armaty, podczas obrony swoich stanowisk ogniowych bateria zniszczyła co najmniej 1 czołg niemiecki. Kilku żołnierzy baterii zostało rannych kilku zaginęło, stracono też kilkanaście koni. 6 dac wycofał się trzech większych grupach. W pierwszej grupie znalazła się większość żołnierzy 1 baterii wraz z resztą taborów, kolumną amunicyjną 6 dac odskoczyła w ciągu nocy w rejon Brzeźnicy, skąd przemaszerowano do Woli Duchackiej. W drugiej grupie znalazła się 2 bateria, która przez Brzeszcze dotarła do Skawiny. Nie dołączył do dywizjonu znajdujący się na punktach obserwacyjnych dowódca dywizjonu z pocztem dywizjonu. Grupa trzecia dowódcy dywizjonu dołączyła do rozbitków z piechoty 6 DP zbierających się w lesie na północny wschód od Ćwiklic^[3]. W trakcie przebijania się za Wisłę 4 września w większości dostała się do niemieckiej niewoli w rejonie wsi Brzezinka. Major Świerzy i ppor. Piaskowy przedarli się do własnych linii.

Pozostałość 6 dac 5 września siłami 2 baterii wspierała walkę piechoty 6 DP z oddziałami niemieckiej 45 Dywizji Piechoty i grupą bojową 5 DPanc.^[a] o Skawinę niszcząc jeden pojazd pancerny. Poniesiono straty w postaci kilku żołnierzy rannych i zaginionych oraz utracono kilka koni. Wieczorem zdekompletowany 6 dac wycofał się do Puszczy Niepołomickiej maszerując przez Swoszowice, Piaski Wielkie, Wieliczkę. 6 września osiągnięto Niepołomice, 2 bateria haubic zajęła stanowiska w rejonie Woli Batorskiej. Podjęto dalszy odwrót poprzez Wał, Ruda, Jadowniki Mokre, gdzie dotarto 7 września. Następnego dnia dywizjon przekroczył Dunajec w rejonie Ulowa. W godzinach popołudniowych 8 września podjazd niemieckiej 2 Dywizji Pancernej rozbił spieszoną 1 baterię pod Gruszowem, a 2 baterię haubic na północny wschód od Dąbrowy Tarnowskiej, gdzie utraciła swoje haubice i sprzęt. Grupy żołnierzy rozbitego 6 dac dołączyły w następnych dniach do 5 pułku artylerii ciężkiej na czele z kpt. Pasternakiewiczem i ppor. Piaskowym i dzieliły jego dalszy los^[5].

• dowódca — mjr Antoni Świerzy
• adiutant dywizjonu — ppor. Marcin Piaskowy
• oficer zwiadowczy — ppor. rez. Jerzy Dębski
• oficer łączności — ogn. pchor. Aleksander Głowacki
• oficer łącznikowy — por. rez. Wacław Trawiński
• lekarz — ppor. rez. lek. Cybulski
• dowódca 1 baterii — kpt. Jerzy Wojciech Pasternakiewicz
• dowódca 2 baterii — por. Władysław Burdyłło

 Osobny artykuł: Struktura dywizjonu artylerii ciężkiej we wrześniu 1939.

• Jan Bukowski: Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku. [w:] 6 Dywizja Piechoty - 6 Pułk Artylerii Lekkiej, 6 dywizjon artylerii ciężkiej, sygn. B.I.52c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940. [dostęp 2017-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)].
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
• Piotr Zarzycki: 5 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 75. ISBN 83-87103-18-7.
• SławomirS. Szpala SławomirS., Militaria Specjalne nr 11 4/2009. „5. Dywizja Pancerna”, Lublin: Kagero Publishing, 2009, ISSN 1896-9208 .