Tiếng Càn-đà-la

Một phần của loại bài về
Phật giáo
Lịch sử Niên đại phát triển Thích-ca Mâu-ni Thập đại đệ tử Phật giáo Nguyên thủy Đại hội kết tập Bộ phái Phật giáo Phật giáo Hy Lạp hóa Phật giáo qua Con đường tơ lụa Phật giáo suy tàn ở Ấn Độ Phong trào Phật giáo hiện đại
Khái niệm Pháp Pháp luân Trung đạo Tứ diệu đế Bát chính đạo Ngũ uẩn Vô thường Khổ Vô ngã Duyên khởi Giới Tính Không Nghiệp Tái sinh Luân hồi Vũ trụ học Phật giáo Sáu cõi luân hồi Giác ngộ
Kinh điển Kinh văn sơ kỳ Kinh văn Đại thừa Tam tạng Kinh điển Pāli Kinh văn Tạng ngữ Kinh văn Hán ngữ
Tam học Tam bảo Quy y Giải thoát Ngũ giới Ba-la-mật-đa Thiền Tư tưởng Pháp cúng Công đức Niệm Chánh niệm Bát-nhã Tứ vô lượng Tam thập thất bồ-đề phần Tu học Cư sĩ Tụng kinh Hành hương Trai thực
Niết-bàn Tứ thánh quả A-la-hán Duyên giác Bồ tát Phật Như Lai Phật Mẫu
Tông phái Thượng tọa bộ Đại thừa Kim cương thừa Thiền tông Tịnh độ tông Tiểu thừa
Ở các nước Ấn Độ Sri Lanka Campuchia Thái Lan Myanmar Lào Trung Quốc Việt Nam Đài Loan Nhật Bản Hàn Quốc Triều Tiên Malaysia Tây Tạng Bhutan Mông Cổ Khác (Trung Á, Châu Âu, Châu Phi, Châu Mỹ, Châu Đại dương, Hoa Kỳ, Nga, Nepal, Tân Cương, Indonesia, Brunei ...)
Cổng thông tin Phật giáo
x t s

Tiếng Càn-đà-la (còn được gọi là Tiếng Gandhara) là một ngôn ngữ Prakrit được tìm thấy chủ yếu trong các văn bản vào giữa thế kỉ 3 TCN và thế kỉ 4 CN ở vùng Gandhāra, nằm ở phía Tây Bắc của tiểu lục địa Ấn Độ. Ngôn ngữ này được sử dụng rất nhiều bởi các văn hóa Phật giáo ở Trung Á và đã được tìm thấy càng xa như phía Đông Trung Quốc, trong những bản khắc ở Lạc Dương và An Dương.

Ngôn ngữ này xuất hiện trên đồng xu, bản khắc và văn bản, đáng kể là các văn bản Phật giáo Gandhāra. Ngôn ngữ đặc biệt trong số các ngôn ngữ Prakrit vì có một số âm vị học cổ xưa, vì sự tách biệt và độc lập tương đối, vì nằm trong ảnh hưởng một phần của vùng Cận Đông và Địa Trung Hải cổ đại và vì việc sử dụng hệ thống chữ viết Kharoṣṭhī, so sánh với chữ Brahmic được dùng bởi các ngôn ngữ Prakrit khác.

Tiếng Càn-đà-la là một ngôn ngữ Ấn-Arya trung đại sớm – một ngôn ngữ Prakrit – với những đặc điểm độc đáo phân biệt với tất cả các ngôn ngữ Prakrit được biết đến khác. Về mặt ngữ âm, ngôn ngữ này duy trì cả ba âm xuýt Ấn-Arya cổ. – s, ś và ṣ – như các âm riêng biệt chúng rơi vào nhau như [s] trong các ngôn ngữ Prakrit khác, một sự thay đổi được coi là một trong những sự thay đổi âm Ấn-Arya trung đại.^[2] Tiếng Càn-đà-la còn giữ một số cụm phụ âm Ấn-Arya cổ, chủ yếu là những cụm phụ âm liên quan đến v và r.^[3] Ngoài ra, phụ âm th and dh trong các ngôn ngữ Ấn-Arya cổ giữa hai nguyên âm được viết sớm với một chữ cái đặc biệt (ghi chú bởi các học giả như một chữ gạch chân s, [s]), sau này sử dụng thay thế cho nhau với âm s, đề xuất một thay đổi sớm tới một âm, có thể là âm xát răng hữu thanh ð, và một thay đổi âm tới âm z và sau đó một âm s thẳng.^[4]

• Heirman, Ann; Bumbacher, Stephan Peter (2007). The Spread of Buddhism. Brill. ISBN 978-90-474-2006-4.
• Bản mẫu:Iranica
• Lancaster, Lewis R.; Park, Sung-bae (1979). The Korean Buddhist Canon: A Descriptive Catalogue. University of California Press. ISBN 978-0-520-03159-3.
• Lancaster, Lewis R. “The Korean Buddhist Canon: A Descriptive Catalogue”. www.acmuller.net. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2017.
• Mukherjee, B. N. (1996). India in Early Central Asia: A Survey of Indian Scripts, Languages, and Literatures in Central Asia of the First Millennium A.D. Harman Publishing House. ISBN 978-81-85151-98-4.
• Nakamura, Hajime (1987). Indian Buddhism: A Survey with Bibliographical Notes. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0272-8.
• Masica, Colin (1993). The Indo-Aryan Languages. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29944-2.
• Salomon, Richard (2008), “Gāndhārī language”, Encyclopædia Iranica, Encyclopædia Iranica
• Salomon, Richard; Allchin, Raymond; Barnard, Mark (1999). Ancient Buddhist Scrolls from Gandhāra: The British Library Kharoṣṭhī Fragments. University of Washington Press. ISBN 978-0-295-97769-0.
• Salomon, Richard (2006). Patrick Olivelle (biên tập). Between the Empires : Society in India 300 BCE to 400 CE: Society in India 300 BCE to 400 CE. Oxford University Press USA. ISBN 978-0-19-977507-1.

• Gandhari.org Complete Corpus, Catalog, Bibliography and Dictionary of Gāndhārī texts
• Gippert, Jost. “TITUS Texts: Gandhari Dharmapada: Frame”. titus.uni-frankfurt.de.

• Các chữ viết tiền Hồi giáo ở Afghanistan

Bản mẫu:Old and Middle Indo-Aryan

Bài viết liên quan đến ngôn ngữ này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. x t s