Vadi Muharebesi (1916)

Vadi Muharebesi
I. Dünya Savaşı, Irak Cephesi

Vadi'deki harekatı gösteren 1924 tarihli bir İngiliz haritası
Tarih13 Ocak 1916
Bölge
Felahiye Sapağı, 35 mil (56 km) Şeyh Sa'ad'ın doğusu, Mezopotamya, günümüz Irak
Sonuç Kesin Osmanlı zaferi
Taraflar
Birleşik Krallık Britanya İmparatorluğu
 • Britanya Hindistanı Britanya Hindistanı
 • Birleşik Krallık Birleşik Krallık		 Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
 • Alman İmparatorluğu Alman İmparatorluğu (askerî destek)
Komutanlar ve liderler
Birleşik Krallık Fenton Aylmer
Britanya Hindistanı George Kemball
Britanya Hindistanı George Younghusband		 Osmanlı İmparatorluğu Halil (Kut) Paşa
Alman İmparatorluğu Goltz Paşa
Güçler
19.000 20.000
Kayıplar
1.600 ölü ya da yaralı,
sayısız esir[1]		 527 zayiat[1]
  • g
  • t
  • d
Irak Cephesi
I. Kût'ül Amâre Kuşatması süresince
Mondros Mütarekesi'inden önce

Vadi Muharebesi, 13 Ocak 1916'da meydana gelen, I. Dünya Savaşı sırasında Irak'ta savaşan İngiliz kuvvetlerinin, Kut'ül-Amare'de 6. Ordu tarafından kuşatılan Sir Charles Townshend komutasındaki kuşatılmış kuvvetleri rahatlatmak amaçlı yapılan başarısız bir harekâttır.[2][3][4]

İngiliz Başkomutan Sir John Nixon'ın teşvikiyle General Fenton Aylmer, Vadi Nehri kıyısındaki Osmanlı savunma mevzilerine karşı bir saldırı başlattı.[5][6] Vadi, Sağ Sahil'den Kut'ül-Amare'ye doğru yaklaşık 9,7 km yukarıya doğru, kuzeyden Dicle Nehri'ne dökülen dik bir akarsu vadisiydi.[7] Aylmer, Vadi'yi ele geçirmeyi başarsa da, bu ona 1.600 adama mal olduğu gibi saldırı başarısızlıka sonuçlanmıştır. İngilizlerin başarısızlığı, Townshend'in 10.000 adamıyla birlikte teslim olmasına yol açarak o zamana kadar İngiliz birliklerinin tek seferde teslim olduğu en büyük saldırı olmuştur. Ancak İngilizler, on altı gün sonra 11 Mart 1917'de Bağdat'ı ele geçirme yolunda Şubat 1917'de Kut'u geri aldılar.[8][9]

Arka plan

5 Aralık 1915'te Halil (Kut) Paşa ve Alman komutan von der Goltz komutasındaki Osmanlı kuvvetleri,[3] 25.000 kişilik bir İngiliz-Hint kuvvetini kuşatarak Bağdat'ın 80 km güneyindeki Kût-ül Amâre şehrini kuşatmaya başladı.[2][4] Binbaşı Charles Townshend'in yardım taleplerine yanıt veren Irak Cephesi komutanı Sir John Nixon, kuşatma altındaki garnizonu kurtarmak için Korgeneral Fenton Aylmer komutasındaki 19.000 kişilik İngiliz Dicle Kolordusu'nu gönderdi.[9][10]

Kut'u kurtarmaya yönelik ilk girişim (Sağ Sahil Muharebesi) 6 Ocak 1916'da gerçekleşti. Aylmer'in, Tümgeneral George Younghusband komutasındaki öncü kuvvetleri Ali El Garbi'den Sağ Sahil'e doğru Dicle'nin her iki kıyısından ilerledi. Younghusband'ın kuvvetleri 6 Ocak sabahı Sağ Sahil'in 5,6 km doğusunda Osmanlı kuvvetleri yakın temasa girdi. İngilizlerin, Osmanlı kuvvetini yenilgiye uğratma çabaları başarısız oldu.[7] İngiliz kayıpları 133'ü subay olmak üzere 4.202 gibi ağır bir rakamdı. Bunu takiben, Osmanlı kuvvetleri 9 Ocak'ta mevzileri terk etti[5] ve 16 km yukarıya, Vadi'ye çekildi.[4][11]

Savaş hazırlıkları

Aylmer'in birlikleri yorgun düşmüş ve moraller bozulmuştu. İlerlemeleri, ikmal yolu sıkıntısı yüzünden engelleniyordu.[5] Aylmer, Vadi mevzisini aşmayı, Felahiye Sapağı'nı ele geçirmeyi ve Osmanlı kuvvetlerini kuşatmayı planlıyordu. Tuğgeneral George Kemball komutasındaki 7. (Meerut) Tümen ve 28. Hint Tugayı Vadi siperlerine saldırırken, Dicle Kolordusu'nun geri kalanı kanattan hareket edecekti. Ancak, İngiliz birlikleri bölgenin haritasına sahip olmadığı için zorlanıyordu, bu nedenle planlamanın çoğu şansa bırakılmıştı.[7][9]

Bu arada, Halil (Kut) Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, İngilizlerin Kut'a ulaşmak için geçmek zorunda kalacakları Vadi Nehri kıyısında 20.000 kadar askerle karşılamak üzere mevzilenmiş bekliyordu.[5]

Vadi Muharebesi

Colmar Freiherr von der Goltz – Osmanlı ordularına komutan eden muzaffer Alman komutan

Sisin altında topçuların ağır ilerlemesi nedeniyle ertelenen saldırı, 13 Ocak günü öğleden sonra başlamış ve İngiliz kuvvetlerinin Osmanlı mevziisi karşısında zorlanması, amaçlanan sürpriz saldırı imkanını kaybetmişti.[5] Kemball cephe boyunca ilerlerken, Younghusband, kuvvetlerinin büyük kısmıyla geniş bir dönüş manevrasına girişmiş, başarı şansını ciddi şekilde etkilemişti.[11] Alarma geçen Osmanlı kuvvetleri, yaylım ateşi ve topçu bombardımanı ile İngiliz harekâtını durdurdu.[4][8]

Ellerinde uygun haritalar olmadığı için, İngiliz öncü kolu kayboldu.[10] Fırsatı değerlendiren Osmanlı birlikleri, İngiliz kanat manevrasıyla yüzleşmek için kuzey-güney yönünden doğu-batı yönüne doğru ilerlemeye başladı. Bunun sonucunda 28. Tugay tarafından yapılan cephe taarruzu ağır kayıplarla geri püskürtülmüştür.[8][9]

Akşam saatlerinde girişimin başarısız olacağı anlaşılmıştı. Felahiye Sapağı hâlâ Osmanlı birlikleri tarafından güçlü bir şekilde tutuluyordu.[8] Aylmer, taarruzu iptal etmiş ve kalan birliklerinin çoğunu Dicle'nin sağ kıyısına taşımıştı.[10]

Bu sırada Aylmer'in birlikleri Vadi'nin kontrolünü ele geçirmişti ama bu, saldırıda ölen ya da yaralanan 1.600 kişiye (40 İngiliz subayı dahil) yakışmayan küçük bir ilerlemeydi.[5][11] Yeterli tıbbi kapasite ve malzeme sağlanması Sağ Sahil'deki korkunç fiyaskodan bu yana önemli bir gelişme göstermemişti, bu nedenle pek çok yaralı birkaç gün boyunca tedavi veya tahliye edilmeden acı çekti.[7]

Muharebe sonucu

İngilizler, Kut'taki sıkışmış olan orduyu kurtarmak için önümüzdeki aylarda Osmanlı hatlarını yarma girişimlerini sürdürdüler, ancak bunların hepsi başarısız oldu. Nisan 1916'da, kuşatma altında geçen yaklaşık beş ayın ardından Townshend, nihayet 10.000 adamıyla birlikte, o zamana kadar İngiliz birliklerinin tek seferde teslim olduğu en büyük teslimiyetle teslim oldu.[5][9]

Açlığa ihmal nedeniyle yaklaşık 5.000 İngiliz esir öldü. Kut Kuşatması, Osmanlı askerlerinin moralini ve Osmanlı Ordusu'nun Orta Doğu'daki prestijini büyük ölçüde artıran önemli bir Osmanlı zaferiydi. Öte yandan İngiliz hükûmeti ise Mezopotamya'ya daha fazla kaynak aktarmak zorunda kalmıştır.[6][10]

İngilizler, on altı gün sonra 11 Mart 1917'de Bağdat'ı ele geçirmeye giderken Şubat 1917'de Kut'u ele geçirdi.[8] Kut'un kaybedilmesi nedeniyle İngilizlerin yaşadığı prestij kaybı kısmen giderilmişti. Osmanlı hükümeti, İran cephesindeki kolorduları çekip, İngilizlerin Musul'u ele geçirmek üzere harekete geçmesini engellemek için yeni bir ordu kurmak zorunda kaldı.[6][9]

Kaynakça

Dipnot

  1. ^ a b Edward J. Erickson, Ottoman Army Effectiveness in World War I: A comparative study, Routledge, 2007, 978-0-415-77099-6, p. 93.
  2. ^ a b Barber, Major Charles H (1917). Besieged in Kut – and After. Blackwood. 
  3. ^ a b "Battles: The Battle of the Wadi, 1916". 27 Şubat 2002. 31 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2008. 
  4. ^ a b c d Candler, Edmund (1919). The Long Road to Baghdad. Bağdat: Cassell. ss. 311. 
  5. ^ a b c d e f g "Battle of Wadi this day in history 1916". history.com. 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2008. 
  6. ^ a b c Gilbert, Martin (2004). The First World War: A complete history. Henry Holt and Co. ss. 688. ISBN 0-8050-7617-4. 
  7. ^ a b c d "Nixons Second Dispatch". 19141918. 31 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2008. 
  8. ^ a b c d e "The long long trail". 1914-1918.net. 11 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2008. 
  9. ^ a b c d e f Esposito, Vincent Joseph (1964). A Concise History of World War I. Praeger. s. 414. 
  10. ^ a b c d Tucker, Spencer; Priscilla Mary Roberts (2005). World War I: Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 1661. ISBN 978-1-85109-420-2. 
  11. ^ a b c Fraser, Lovat (12 Ocak 1918). "What happened at Kut". 'The War Illustrated' – 'a Pictorial Record of the Conflict of the Nations'. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2008. 

Alıntı

  • Barker, A. J. (2009). The First Iraq War, 1914-1918: Britain's Mesopotamian Campaign. New York: Enigma Books. ISBN 978-1-929631-86-5. 
  • Townshend, Charles (2011). When God Made Hell: The British Invasion of Mesopotamia and the Creation of Iraq, 1914-1921. Faber & Faber.