Aziz Elizabeth Kalesi

Aziz Elizabeth Kalesi (Ukraynaca: Фортеця Святої Єлисавети, Rusça: Крепость Святой Елисаветы), Ukrayna'nın merkezinde yer alan Kropıvnıtski şehrinde bulunan tarihi bir kaledir.^[1] 18. yüzyılın ortalarında inşa edilen bu kale, altı köşeli yıldız biçiminde bir yapıya sahiptir ve halk arasında "Toprak Kale'' olarak da bilinir. Kale, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savunma amacıyla inşa edilmiştir ve zamanla şehrin ana sembolü haline gelmiştir.^[2]

Birkaç bin Sırp'ın Ukrayna Kazaklarının topraklarına yerleştirilmesinin ardından, bu toprakları Tatarların ve Türklerin saldırılarından korumak için kale oluşturuldu.^[3] Kale, Yeni Sırbistan'ı da kuran Senato kararnamesine göre inşa edildi. Kararname 4 Ocak 1752'de Yelizaveta Petrovna tarafından imzalandı.^[4] Kararnameye dayanarak Sırp albay Ivan Horvat'a teşekkür belgesi, Ivan Glebov'a da inşaat talimatı verildi. Kaleyi inşa etmek için Ukraynalı Kazaklardan oluşan bir alay (1.390 adam) geldi ve ana işleri dört ayda tamamladı: Haziran'dan Ekim 1754'e kadar. Daha sonra birkaç yüz Ukraynalı Kazak kalede görev yapmak üzere transfer edildi.

Kalenin topçu silahları o zamanlar 120 top, 12 havan ve 12 obüsten oluşuyordu. Asker kışlası 2.200 asker için tasarlandı. Garnizon üç tabur ve topçu ve mühendislik olmak üzere iki takımdan oluşuyordu. Komutanın ve generalin evleri ve barut depoları buradaydı.^[5]

Elizabeth kalesi yalnızca bir kez el değiştirdi. Bu, ilk seferi 1769'da 70.000 kişilik Türk-Tatar ordusunun Ukrayna'ya işgaliyle başlayan 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında gerçekleşti. 7 Ocak'ta işgalciler, General Isakov'un garnizon ve yerel halkla birlikte saklandığı kalenin yakınında durdu. Tatarlar ve Türkler çevredeki köyleri yağmaladılar ve yerel halkı köleleştirdiler, ancak şehrin savunucuları saldırıyı başarıyla püskürttü ve işgalcileri kovdu. 1769 yazında Yemelyan Pugaçov'in görev yaptığı bir Don Kazakları alayı vardı ve aynı zamanda daha sonra Pugaçev Ayaklanmasını bastıran General Pyotr Panin de burada görev yapmıştı. 1770 yılında Bendery'nin fatihi Panin için burada top selamı ile zafer toplantısı düzenlendi. 1773-1794'te sık sık ve oldukça uzun bir süre Mihail Kutuzov kaleye geldi ^[6].

1775'ten bu yana, Aziz Elizaveta kalesi nihayet savunma önemini yitirdi. Mayıs 1775'in sonunda general Pyotr Tekeli komutasındaki 1. Ordu'nun toplam 100 bin kişilik birlikleri Zaporijya Siçi'yi yok etmek için buradan yola çıktı. Siči, 3 bin Ukraynalı tarafından savunuldu ve 15 Haziran 1775'te tamamen yıkıldı. Tasfiye edilen Ukrayna Kazaklarının arşivi uzun süre kalede tutuldu. 1786'dan 1792'ye kadar kale Alexander Suvorov tarafından ziyaret edildi. 1787-1788'de Grigori Potyomkin, Ukrayna'daki ilk tıp eğitim kurumlarından biri olan Tıp ve Cerrahi Okulunu kurdu.

1784'te kale tasfiye edildi ve tüm topçular Herson'a nakledildi. Birkaç yıl içinde yavaş yavaş kale silahsızlandırıldı. 1794 yılında burada 277 askere hizmet veren 162 silah hâlâ saklanıyordu. 1795'te son savaş araçları Herson'a gönderildi. Kalede yalnızca iki top hayatta kaldı - bunlar ana kapının girişine yakın taş kaidelerin üzerine yerleştirildi. 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında General Gudoviç kalede kaldı. 1797-1801'de kale Yeni Rusya eyaletinin idari merkeziydi. Kalenin statüsünün tamamen iptali 15 Mart 1805'te gerçekleşti. Garnizon dağıtıldı, ancak kışlada uzun yıllar bir tabur (üç bölük) barındırıldı. Kalenin dış hatları şehrin arması haline geldi.^[7].

17 Eylül 1842'de Rusya İmparatoru I. Nikolay burada askeri geçit törenine katıldı. Ayrıca 1874'te II. Aleksandr, 1888'de ise III. Aleksandr da burada askeri geçit törenlerine katılmıştır.

24 Ocak 1917'de Sırbistan Prensesi Helen kaleyi ziyaret etti ve Jelisavetgrad Sırp Mültecileri Koruma Komitesi'nin başına seçildi. O zamanlar şehirde binden fazla Sırp yaşıyordu.

Şu anda kale topraklarında 2 hastane, bir sinema ve İkinci Dünya Savaşı kahramanlarına adanmış bir anıt kompleksi bulunmaktadır

• 
  Askeri mezarlığın girişi (yazıt: ölenlerin anısına layık olun, başınızı eğin)
• 
  Anıt "Anavatan"
• 
  Hafıza duvarı
• 
  Rus Ordusu Nun eski karargahı
• 
  Toprak sur kalıntıları
• 
  Üstten görünüm
• 
  Surların kuzey kısmı
• 
  Toprak duvarın kuzey kısmı
• 
  Dogu kısmı
• 
  Batı kısmı
• 
  güney kısmı

1. ^ "Фортеця святої Єлисавети". 27 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
2. ^ "St. Elizabeth's fortress - Kropyvnytskyi". wikimapia.org. 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2024. 
3. ^ Сенатский вследствие именного «О поселении на Российских границах приходящих Сербов»
4. ^ на доповіді Сената «Генваря 4 дня 1752 года подписано Ея императорского Величества рукою тако: быть по сему, а данную генерал майору Глебову инструкцию велено оной крепости учинить наперед план и для рассмотрения прислать в военную коллегию». Центральний державний військово-історичний архів Росії Ф.349, інв.№ 9, спр.1445, стор.2-4
5. ^ Инструкция артиллерии генерал-майору Глебову «О поселении в Заднепрских местах прибывших с генерал-майором Хорватом сербов и других народов»
6. ^ О устройстве новых укреплений по границам Екатеринославской губернии
7. ^ Кривенко В. Герб і прапор Кіровограда // Знак. — 1998. — № 17. — С. 5.