Torfowiec ząbkowany

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

torfowce

Rząd

torfowce

Rodzina

torfowcowate

Rodzaj

torfowiec

Gatunek

torfowiec ząbkowany

Nazwa systematyczna

Sphagnum denticulatum Brid.
Bryol. Univ. 1: 10 1826.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Torfowiec ząbkowany (Sphagnum denticulatum Brid.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae).

Morfologia i anatomia

Pokrój: Torfowiec średniego, średnio dużego bądź dużego rozmiaru^[4]^[5]. Rzadko mały, a formy wodne mogą mieć nawet kilkadziesiąt centymetrów długości^[5]. Tworzy darnie koloru zielonego, żółtego, żółtawobrązowego, miedzianobrązowego bądź brunatnobrązowego^[4]^[5]. Jego pokrój wysoce zmienny w zależności od warunków, w jakich wzrasta^[4].
Główki: Zaokrąglone^[4], u form lądowych duże, u form wodnych mniejsze i gwiazdkowate^[6]. Gałązki główki u form lądowych zwężające się ku końcowi i rogato zagięte, natomiast u form wodnych bardziej proste^[5].
Pęczki: Zbite do luźnych^[5], z trzema bądź czterema gałązkami (rzadko pięcioma^[5]), z których dwie lub trzy są gałązkami odstającymi^[4]. Są raczej mało zróżnicowane, jeśli już to gałązki w górnych partiach torfowca w warunkach suchych są zazwyczaj zakrzywione, powyginane, skręcone i szczególnie u form ziemnych mogą z wyglądu przypominać baranie rogi^[4]^[5], u form wodnych są bardziej proste^[5].
Łodyżki: U form lądowych mocna, tęga, do 0,9 mm średnicy; u form wodnych cienka^[5]. Od bladozielonych do prawie czarnych^[4], luźno rozgałęzione, dorastające 20 cm długości^[6]; kora wyraźna, choć złożona jedynie z jednej warstwy rozdętych komórek^[4]^[5]; cylinder wewnętrzny brązowy do czarnego, u populacji rosnących w miejscach zacienionych może być żółtozielony^[5]. Łodyżki gałązek wyposażone są w wyraźne komórki retortowe, rozmieszczone w grupach po 2-4 w linii^[4].
Listki łodyżkowe: Przeważnie dłuższe niż 1,2 mm, najczęściej jednak nie większe niż 1,8 mm^[5], językowate do łopatkowatych, wklęsłe, wzniesione, odstające lub zwisające, z szeroko zaokrąglonym szczytem^[4]^[5], z kończykiem uciętym, nieco wyszarpanym^[5]. Co najmniej połowa komórek wodnych ma listewki^[4], przy czym dotyczy to połowy od szczytu liścia, czasami mogą pojawić się u nasady^[5]. Pory są zazwyczaj liczniejsze na stronie grzbietowej listka – od 4 do 12 porów (lub więcej) na komórkę wzdłuż ścian komisuralnych; po stronie brzusznej porów mniej i mniejsze^[4].
Listki gałązkowe: Duże, do 2,5 mm długości (u form wodnych nawet większe)^[5], jajowate^[4], wklęsłe, dość symetryczne, dolne niekiedy zakrzywione^[5]. Kończyki mają różny kształt – obcięte, wyszarpane, czasami kapturkowate^[5]. Komórki wodne po stronie grzbietowej listka z małymi, okrągłymi porami rozmieszczonymi rzędowo wzdłuż ścian komisuralnych; po stronie brzusznej zazwyczaj kilka lub czasami więcej porów^[4]. W przekroju poprzecznym komórki wodne po obu stronach są nieznacznie wypukłe^[5]. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są eliptyczne lub beczułkowate, równo otwarte po obu stronach liściach^[4]^[5].

Główka
Listek gałązkowy
Listek łodyżkowy

Zagrożenia i ochrona

Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin^[7]^[8]^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2014-12-07] (ang.).
↑ Sphagnum denticulatum Brid.. The World Flora Online. [dostęp 2024-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-04)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Laine 2018 ↓, s. 216–221.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Stebel 2017 ↓, s. 110–112.
↑ ^a ^b Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 270, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-248-6.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

Bibliografia

Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Harri Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.