Tłuste (rejon czortkowski)

Ten artykuł dotyczy osiedla na Ukrainie. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Tłuste

Товсте (hist. Тлусте)

Kościół św. Michała
Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	czortkowski
Prawa miejskie	1549
Powierzchnia	17 km²
Populacja (2019) • liczba ludności	3248[1]
Nr kierunkowy	+380 3554
Kod pocztowy	48630
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Tłuste
Położenie na mapie Ukrainy Tłuste
48°50′42″N 25°42′56″E/48,845000 25,715556
Strona internetowa

Tłuste (daw. Tłuste Miasto; także Touste, Tołste; ukr. Товсте, Towste) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, znajdujące się w obwodzie tarnopolskim i w rejonie czortkowskim^[2].

Znajduje się tu stacja kolejowa Tłuste, położona na linii Biała Czortkowska – Zaleszczyki – Stefaneszty.

Wieś lokowana w roku 1449, prawa miejskie uzyskała w 1549. Była własnością Jazłowieckich, Potockich, w 1701 potwierdzono prawa miejskie. Od połowy XVIII do początku XX wieku klucz Słoneckich herbu Korab.

W okresie międzywojennym miasto znajdowało się w powiecie zaleszczyckim województwa tarnopolskiego. 1 kwietnia 1934 roku miejscowość otrzymała prawa miejskie^[3].

Od września 1939–1941 znalazło się pod okupacją sowiecką, a później od 1941–1944 pod okupacją niemiecką. Pod okupacją niemiecką pozbawione praw miejskich i połączono ze wsią Tłuste Wieś; → gmina Tłuste.

W 1943 Niemcy i Ukraińska Policja Pomocnicza zlikwidowali getto w Tłustem, mordując ok. 2000 Żydów. W tym samym roku wymordowali także kilkuset Żydów przywiezionych do miasta z Rumunii i Węgier. Także w 1943 nacjonaliści ukraińscy zamordowali tutaj lub w pobliżu 9 Polaków^[4], w tym miejscowych duchownych rzymskokatolickich, ks. proboszcza Stanisława Szkodzińskiego^[5] i ks. wikarego Bronisława Majkę^[6].

W latach 1945–1991 Tłuste znajdowały się w Ukraińskiej SRR.

W 1989 liczyło 4689 mieszkańców^[7].

W 2013 liczyło 3348 mieszkańców^[8].

W 1717 r., dzięki fundacji Joanny Łosiowej, wdowy po Wojciechu, w mieście erygowano parafię rzymskokatolicką. W 1741 r. wzniesiono murowany kościół pw. św. Anny. W 1871 r. został on konsekrowany pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej^[9].

Pod koniec XIX w. parafia obejmowała kilkanaście okolicznych wiosek i liczyła 3 tys. wiernych. W latach 1909–1912 kościół przebudowano według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego^[10]. W 1932 r. nastąpiła jego ponowna konsekracja. Po II wojnie światowej zburzono wieżę kościelną, a sam kościół zaadaptowano na szpital położniczy i dom kultury. W 2000 r. świątynia wróciła do katolików. Ponownie otrzymała ona wezwanie św. Anny. Posługują w niej ojcowie dominikanie, którzy dojeżdżają z klasztoru w Czortkowie^[11][12].

W miejscowości znajduje się także cerkiew greckokatolicka pw. Michała Archanioła^[13].

• Roman Czerniawski – polski szpieg i podwójny agent
• Paweł Bagiński – polski pedagog i polonista,
• Henryk Biegeleisen – polski etnograf i historyk literatury polskiej,
• Zbigniew Herman (1935–2010) – polski uczony, lekarz, farmakolog, członek PAU, profesor,
• Jan Hirschler – polski biolog, profesor zoologii i anatomii porównawczej, wykładowca Uniwersytetu Lwowskiego,
• Franciszek Polniaszek – polski doktor prawa, pułkownik dyplomowany, organizator Drużyn Strzeleckich, uczestnik wojny 1919–1921, dowódca brygady ON „Lwów”, zamordowany w 1940 w Charkowie,
• Tadeusz Remer – (ur. 15 maja 1894, zm. 8 sierpnia 1971) – polski nauczyciel, bibliotekarz, porucznik piechoty Wojska Polskiego.
• Jan Sas-Zubrzycki – polski architekt, teoretyk architektury, konserwator sztuki, profesor Politechniki Lwowskiej.
• Aleksander Semkowicz (ur. 17 czerwca 1885 w Tłustem, zm. 8 lipca 1954 w Warszawie) – polski bibliograf i introligator, miłośnik literatury Adama Mickiewicza, senator w II Rzeczypospolitej. Był inicjatorem powołania i od 1952 roku pierwszym dyrektorem Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.

• Czerwonogród
• Skałat
• Torskie

• Tłuste Wieś

• Jerzy Wowczak: Jan Sas-Zubrzycki. Architekt, historyk i teoretyk architektury. Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2017. ISBN 978-83-65080-63-9.

• Tłuste 1.) miasto, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 352 .
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona