Szkoła (oświata)

Ten artykuł należy dopracować: przedstawiono sytuację tylko z polskiej perspektywy – artykuł powinien być przekrojowy. Pomóż go poprawić. Na stronie dyskusji mogą znajdywać się pomocne komentarze.

Ten artykuł od 2024-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Szkoła (łac. schola, scola, z stgr. σχολή, skholē) – instytucja oświatowo-wychowawcza, zajmująca się kształceniem i wychowaniem w państwie, a także siedziba tej instytucji oraz jej uczniowie i personel, w tym nauczyciele^[1].

Etymologia wyrazu „szkoła”

Polski wyraz szkoła pochodzi od starogreckiego rzeczownika σχολή (skʰoˈlɛ:) – spokój, wolny czas przeznaczony na nauki i wywodzi się od łacińskiego wyrazu schola – czas wolny, odpoczynek^[2].

Rodzaje szkół w Polsce

Obecnie w Polsce wyróżnia się następujące typy szkół:

• szkoła podstawowa
• szkoła ponadpodstawowa

szkoły ponadpodstawowe formalne:

• liceum ogólnokształcące
• technikum
• szkoła branżowa I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa)

• szkoła branżowa II stopnia (dostępna dla tych, którzy ukończą branżową szkołę I stopnia)

szkoły ponadpodstawowe nieformalne:

• szkoła specjalna
• szkoła specjalna przysposabiająca do pracy (dla osób niepełnosprawnych umysłowo, którzy chcą zostać zatrudnieni)
• szkoła artystyczna:

• szkoła muzyczna I stopnia/ogólnokształcąca szkoła muzyczna I stopnia
• szkoła muzyczna II stopnia/ogólnokształcąca szkoła muzyczna II stopnia
• ogólnokształcąca szkoła sztuk pięknych
• liceum plastyczne
• ogólnokształcąca szkoła baletowa
• szkoła sztuki tańca
• szkoła sztuki cyrkowej

• po zakończeniu szkoły ponadpodstawowej następnie do wyboru:

• szkoła policealna (nie wymaga się uprzedniego zdania egzaminu maturalnego do przyjęcia)
• szkoła wyższa (przyjęcie możliwe po uprzednim zdaniu egzaminu maturalnego; nie podlega systemowi oświaty, lecz własnej regulacji o szkolnictwie wyższym)

W latach 1959–1972 w Polsce przeprowadzono program budowy blisko 1,5 tys. nowoczesnych szkół-pomników Tysiąclecia Państwa Polskiego^[3], tzw. tysiąclatek.

Organy szkolne

• Dyrektor szkoły
• Rada szkoły
• Rada pedagogiczna
• Rada rodziców
• Samorząd uczniowski

Oceny szkolne w Polsce

Oceny szkolne – system oceniania postępów w nauce w szkołach.

 Osobne artykuły: Szkolna skala ocen i Szkolna skala ocen w Polsce.

W praktyce szkolnej stosuje się oceny z symbolami + i -, niekiedy też z dwoma minusami: =. Dla przykładu ocena 4- (-4, słaba czwórka) jest słabsza od całej 4, ale lepsza niż 3+ (mocna trójka). Stosuje się ją, kiedy uczeń ma minimalną wiedzę, która jednak wystarcza na daną ocenę, tutaj dobrą. Ocen z plusami i minusami nie używa się jednak przy ocenianiu końcowym i rocznym, ze względu na to, że oceny te nie są wymienione w rozporządzeniu. Stosowanie ich w ocenianiu śródrocznym uzależnione jest od uregulowań w statucie szkoły, który ustala sposób oceniania bieżącego i śródrocznego.

W przeszłości, do lat 90 XX wieku, w polskich szkołach stosowany był węższy niż dziś system ocen, w którym ocenę niedostateczną oznaczano cyfrą 2, dostateczną jako 3, dobrą jako 4, a bardzo dobrą 5. Podobnie jak dziś stosowało się oceny ze znakami + i -, które nie używano w ocenach rocznych.

Szkoły alternatywne

Szkoły alternatywne^{[5][6][7][8][9]}

Szkoła wiejska

Szkoła na obszarach wiejskich spostrzegana były przez socjologów jako instytucja odrębna od wiejskiej (chłopskiej wówczas) społeczności, zabierająca dzieci z porządku, do jakiego socjalizowała je rodzina i pokazująca inne możliwości, w rzeczywistości dostępne jednak tylko nielicznym^[10]. Chałasiński podkreślał, że szkoła nie uwzględnia realiów życia codziennego uczniów, natomiast typowa rodzina chłopska uznawała wymogi i oczekiwania szkoły za wtórne do potrzeb gospodarstwa^[11]. Szkoła była i jest instytucją łączącą społeczności wiejskie z państwem, przede wszystkim jest instytucją oddziaływania państwa na wiejskie społeczeństwo. Siła oddziaływania szkoły zależna była i jest od jej powszechności/dostępności, które w przeszłości ulegały znaczącym zmianom. Za zmianami, prowadzącymi do poszerzania instytucjonalizacji edukacji na wsi, kryły się także zmiany roli rodziny w tym procesie: publiczna szkoła „zawłaszczała” proces edukacji, eliminując z niego rodzinę z typowymi dla niej sposobami przekazywania wiedzy. Była dla niej konkurentem, nie tylko zabierając gospodarstwu siłę roboczą (co występowało jeszcze w latach 70.), ale także upowszechniając idee, które przyczyniały się nie tylko do modernizacji wsi, ale i do rozpadu jej tradycyjnych struktur. Ewolucja przebiegała tu od edukacji rodzinno-domowej do edukacji szkolnej. Z kolejnymi reformami zmieniał się zasięg terytorialny szkoły oraz jej struktury organizacyjne. Zmieniały się także postawy mieszkańców wsi wobec szkoły i nauczycieli. Zawsze była ona postrzegana jako ważna dla wsi instytucja, podnosząca jej walory, często integrowała mieszkańców i była ośrodkiem aktywności. Dlatego też z okazji kolejnych reform zawiązywały się ruchy mające na celu nie tylko budowę szkół, ale później – ich zachowanie, sprzeciwiające się ich planowanej likwidacji, powstawały komitety, dzięki którym w wielu wiejskich miejscowościach szkoły podstawowe działają jako jednostki niepubliczne. Badacze wskazują na rosnący w okresie po transformacji, także na wsi, poziom aspiracji edukacyjnych zarówno samych uczniów, jak i ich rodziców^[12][13]. Akceptacja wykształcenia jako szansy na osiągnięcie w przyszłości lepszej pozycji społecznej wiąże się z rosnącymi oczekiwaniami wobec szkoły i nauczycieli jako miejsca i osób, które powinny zapewnić uczniom warunki nauki oraz poziom nauczania pozwalający konkurować z innymi na wyższych poziomach kształcenia.

Obecnie miejsce szkoły i zasady jej formalnego włączenia w funkcjonowanie wiejskich społeczności są pochodną wielu czynników. Szkoła podlega pewnym regulacjom formalnym: z jednej strony właściwemu terytorialnie kuratorium oświaty; z drugiej – lokalnemu samorządowi, czyli w praktyce urzędowi gminy (wiejskiej, miejsko-wiejskiej, miejskiej). Samorząd odpowiedzialny jest za materialne (ekonomiczne) funkcjonowanie szkoły podstawowej. Ale miejsce szkoły w społeczności lokalnej określają także relacje z jej mieszkańcami. Pierwszą ich grupę stanowią uczniowie szkoły, drugą – rodzice uczniów, z którymi kontakty są zwyczajowo uregulowane (tzw. wywiadówki, korespondencja przez dzienniki, kontakty telefoniczne itd.), trzecią – relacje z innymi mieszkańcami wynikające z faktu pracy w danej szkole oraz – najczęściej – zamieszkania na terenie wsi/gminy i z udziału w życiu tej społeczności. Ponadto na szkołę trzeba spojrzeć jako na instytucję mającą własną wewnętrzną formalną i nieformalną strukturę. Tworzą ją dyrekcja szkoły, nauczyciele o różnym stażu – będący lub niebędący mieszkańcami wsi – oraz personel pomocniczy^[10].

Zobacz też

Zobacz hasło szkoła w Wikisłowniku

Zobacz w Wikiźródłach tekst Hasło Szkoły polskie średniowieczne w Encyklopedii staropolskiej

Zobacz kolekcję cytatów o szkole w Wikicytatach

• reforma systemu oświaty z 1961 roku
• reforma systemu oświaty z 1999 roku
• reforma systemu oświaty z 2017 roku
• system oświaty w Polsce
• tysiąclatka
• obowiązek szkolny
• pedagogika
• antypedagogika
• szkolnictwo

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Polska. Oświata. Druga Rzeczpospolita, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-12-27] .