Skalny nurek
Autor | Harry Harrison |
---|---|
Tematyka | fantastyka naukowa |
Typ utworu | opowiadanie |
Wydanie oryginalne | |
Miejsce wydania | Stany Zjednoczone |
Język | |
Data wydania | 1951 |
Wydawca | Hillman Periodicals(inne języki) |
Pierwsze wydanie polskie | |
Data wydania polskiego | 1958 |
Wydawca | |
Przekład | Jan Zakrzewski |
Skalny nurek (oryg. ang. Rock Diver) – opowiadanie fantastycznonaukowe opublikowane w 1951 r., debiut amerykańskiego pisarza Harry’ego Harrisona.
Historia
Tekst ukazał się w lutowym numerze magazynu „Worlds Beyond(inne języki)” z 1951 r. Opowiadanie miało nosić pierwotnie tytuł I Walk Through Rocks (dosł. pol. Przechodzę przez skały), zmienił je redaktor „Worlds Beyond” Damon Knight, który kupił prawa do publikacji opowiadania za 50 dolarów; utwór za taką samą cenę (inne źródło podaje kwoty 100 i 150 dolarów[1]) kupił też Frederik Pohl do antologii Beyond the End of Time, która ukazała się w 1952 r.[2][3][4][5] Był to literacki debiut Harrisona, który wcześniej był ilustratorem[4][5] (stworzył też ilustrację do tego opowiadania[6]). Harrison napisał, że opowiadanie powstało podczas choroby, która uniemożliwiała mu pracę nad grafiką i celował nią w rynek czytelniczy, którego zainteresowania zdążył zrozumieć jako ilustrator. Pisarstwo okazało się też dla Harrisona bardziej dochodowe niż praca ilustratorska[1].
Opowiadanie było przedrukowane w licznych antologiach i przetłumaczone na inne języki (m.in. rosyjski w 1971 r.[7]). Polski przekład Jana Zakrzewskiego ukazał się w pionierskiej antologii Rakietowe szlaki w 1958 r. Miesięcznik „Problemy” (07/1974) zamieścił utwór w tłumaczeniu Krzysztofa Malinowskiego pod tytułem Przenikacz skał[8].
Fabuła
Przewodnim motywem opowiadania jest podróż pod powierzchnię ziemi[9] w poszukiwaniu cennych surowców[10] z wykorzystaniem fantastycznonaukowej technologii przenikania/przechodzenia przez materię[11]. Harrison napisał, że oparł pomysł na „klasycznej fabule westernu”, w kontekście walk górników o złoża (zob. claim jumping(inne języki)) z ery gorączki złota, ale w wersji SF[12].
Analiza i odbiór
Był to jeden z pierwszych utworów fantastycznonaukowych opisujących zjawisko przenikania/przechodzenia przez materię[11] (sam Harrison przyznał, że pomysł na takie urządzenie nie był jego i zainspirował się istniejącymi już utworami fantastycznymi[12]). Algis Budrys w 1967 r. stwierdził, że było to jedno z opowiadań (w kontekście antologii Science Fiction Inventions(inne języki), w której było przedrukowane), które były „prawdziwie przełomowe w historii SF, w tym szczególnym sensie, że każde z nich albo zapoczątkowało, albo jako pierwsze zaowocowało podstawową ideą technologiczną w tak udanym połączeniu z wartościami fabularnymi, że niemożliwe jest ponowne poruszenie tej idei bez konieczności znalezienia dla niej zupełnie nowych ram"[13]. Podobnie w 1985 r. Jerry Pournelle napisał, że to zjawisko było ciekawym pomysłem, przykuwającym uwagę czytelników fantastyki naukowej[14].
Recenzent Analog Science Fiction and Fact napisał w 1969 r., że jest to „bardzo realistyczna opowieść o górniczych poszukiwaniach i konfliktach we wnętrzu Ziemi. To może być ostateczne rozwinięcie starego pomysłu o człowieku, który może przechodzić przez ściany”[10].
Lech Jęczmyk przytacza opinię, że „jak wielu sądzi” jest to najlepsze opowiadanie Harrisona. O wyjątkowości, jego zdaniem, świadczy pomysł („nie kosmos, nie ocean, ale skorupa ziemska jako teren podboju”) i „wciągający dramat”[15].
Przypisy
- ↑ a b PaulP. Tomlinson PaulP., HarryH. Harrison HarryH., Harry Harrison: An Annotated Bibliography, Wildside Press LLC, 1 kwietnia 2002, s. 19, ISBN 978-1-58715-401-0 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
- ↑ Title: Rock Diver. isfdb.org. [dostęp 2023-06-27]. (ang.).
- ↑ Robyn Lupo: Author Spotlight: Harry Harrison. lightspeedmagazine.com, 2012-09. [dostęp 2023-06-27]. (ang.).
- ↑ a b Elizabeth AnneE.A. Hull Elizabeth AnneE.A., Gateways: Short Stories in Honor of Frederik Pohl, Tor Publishing Group, 6 lipca 2010, s. 280-281, ISBN 978-1-4299-4260-7 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
- ↑ a b MalcolmM. Edwards MalcolmM., SFE: Harrison, Harry, JohnJ. Eggeling, sf-encyclopedia.com [dostęp 2023-06-28] .
- ↑ MichaelM. Ashley MichaelM., The History of the Science Fiction Magazine: 1956-1965, New English Library, 1974, s. 165, ISBN 978-0-450-03438-1 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
- ↑ Гарри Гаррисон «Проникший в скалы» [online] [dostęp 2023-06-28] (ros.).
- ↑ Harry Harrison, [w:] encyklopediafantastyki.pl [dostęp 2023-06-27] .
- ↑ RobertR. Silverberg RobertR., Earth is the Strangest Planet, Wildside Press LLC, 1 grudnia 2000, s. 120, ISBN 978-1-58715-242-9 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
- ↑ a b John WoodJ.W. Campbell John WoodJ.W., Analog Science Fiction/science Fact, Davis Publications, 1969, s. 168 [dostęp 2023-06-28], Cytat: a highly realistic yarn about prospecting and claim – jumping inside the Earth. This could be the ultimate development of the old gimmick of the man who can walk through walls (ang.).
- ↑ a b DavidD. Langford DavidD., SFE: Matter Penetration [online], sf-encyclopedia.com [dostęp 2023-06-28] .
- ↑ a b BrianB. Aldiss BrianB., HarryH. Harrison HarryH., Hell’s Cartographers, Courier Dover Publications, 13 czerwca 2018, s. 81, ISBN 978-0-486-83140-4 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
- ↑ AlgisA. Budrys AlgisA., Galaxy Magazine: Science Fiction, UPD Publishing Corporation, 1967, s. 126 [dostęp 2023-06-28], Cytat: a real landmark SF story, in the especial sense that each of them either originated or first fruited a basic technological idea in such a happy combination with story values that it is impossible to touch that idea again without having to find some totally new framework for it (ang.).
- ↑ JerryJ. Pournelle JerryJ., The Science Fiction Yearbook, Baen Science Fiction Books, 1985, s. 19, ISBN 978-0-671-55983-0 [dostęp 2023-06-28] (ang.).
- ↑ Lech Jęczmyk: Rakietowe szlaki. T. 2. Stawiguda: Solaris, 2011, s. 106. ISBN 978-83-7590-029-3.