Rodzina Marii z Ołpin

Ten artykuł od 2022-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Rodzina Marii z Ołpin

Autor	Mistrz Rodziny Marii
Data powstania	ok. 1510–15
Medium	tempera na desce
Wymiary	159 × 129 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Muzeum Narodowe w Krakowie

Rodzina Marii z Ołpin – późnogotycki obraz namalowany około 1510–1515 przez anonimowego twórcę. Niektórzy badacze^{[doprecyzuj!]} łączą to dzieło z działającym w Małopolsce Mistrzem Rodziny Marii, któremu przypisuje się ponadto kilkanaście innych dzieł z tego regionu. Prawdopodobnie obraz pierwotnie znajdował się w kościele farnym Bożego Ciała w Bieczu. W nieznanym czasie trafił do kościoła w Ołpinach (powiat tarnowski, województwo małopolskie), stąd nazwa dzieła. Obecnie prezentowany jest w pałacu biskupa Erazma Ciołka, który jest częścią Muzeum Narodowego w Krakowie. Cenny przykład gotyckiego malarstwa tablicowego w Małopolsce.

Tematem liczącego 158 x 129 cm namalowanego techniką tempery na desce obrazu jest Rodzina Marii. W centralnej części dzieła ukazany jest Dzieciątko Jezus w towarzystwie Marii, która trzyma na kolanach otwartą księgę i podaje prawą rękę Synowi. Dzieciątko stoi na kolanach św. Anny, matki Marii i kieruje wzrok na księgę. Za Jezusem widoczny jest święty Józef. Na pierwszym planie ukazane zostały dwie siostry Marii z dziećmi – Maria Kleofasowa z czwórką synów (Jakub Młodszy, Józef Sprawiedliwy, Szymon i Juda Tadeusz) oraz Maria Salome z Jakubem Starszym i Janem Ewangelistą. Za postacią świętej Anny ukazani są Alfeusz (Kleofas), Esmeria (siostra św. Anny i matka Elżbiety), Memelia (wraz z młodym świętym Serwacym z Maastricht, Salomas (ojciec Marii Salome) oraz Joachim (mąż Anny i ojciec Matki Bożej). Po prawej stronie za Matką Boską wyróżnia się Święta Elżbieta, która trzyma w rękach małego Jana Chrzciciela, obok niej widoczni są Zachariasz (mąż św. Elżbiety i syn Esmerii) i Zebedeusz (mąż Marii Salome). Każda postać jest zidentyfikowana dzięki inskrypcjom na dynamicznie wijących się banderolach. Postaci zostały namalowane z dbałością o indywidualne cechy fizjonomiczne i mimikę. Dużą skrupulatność zachował artysta malując poszczególne elementy kostiumów, fryzury, itp. Kolorystyka obrazu oscyluje wokół ciemnych odcieni czerwieni, zgaszonych zieleni, które harmonizują z bielą turbanów, chust, welonów i złotym tłem, na którym rysują się bogate ornamenty roślinne.

Pracownia tego nieznanego z imienia malarza krakowskiego czynna była w 1. ćw. XVI w. Istnieją wzmianki o niejakim Joachimie Libnau, notowanym w latach 1496–1526, czy Mistrzu Wincentym, który w latach 1501–1523 ośmiokrotnie piastował godność starszego cechu malarzy, jednakże nic nie wiadomo o ich dziełach, tym bardziej o obrazie z Rodziną Marii, który zawiera szereg cech wspólnych z innymi dziełami (m.in. sposób kształtowania draperii z dekoracyjnymi układami pasm tkaniny i dynamicznymi fałdami rozwianych płaszczy). Ponadto dostrzegane są podobieństwa w stylizacji fryzur włosów i układów bród. Dzieła Mistrza Rodziny Marii poświadczają znajomość malarstwa zachodnioeuropejskiego m.in. dzieł Mistrza Goździków z Berna (niem. Berner Nelkenmeister), Martina Schongauera, Hansa Schäufeleina oraz twórczości Wita Stwosza. Mistrz Rodziny Marii specjalizował się w tematach Zaśnięcia i Rodziny Marii oraz w Świętych Rozmowach.

W historyczno-artystycznej literaturze znanych jest kilku anonimowych artystów nazywanych Mistrzem Rodziny Marii i działających w okresie gotyku. Dwóch z nich związanych jest z Kolonią – Mistrz Rodziny Marii Starszy (działał w latach 1410–1440) oraz Mistrz Rodziny Marii Młodszy (malował na początku XVI w.). Trzecim jest Mistrz Rodziny Marii, autor obrazu z Ołpin.

• Jerzy Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe w Małopolski 1500–1550. Warszawa-Kraków 1995.
• Janusz Kębłowski, Polska sztuka gotycka. Warszawa 1983.
• Adam S. Labuda, Krystyna Secomska (red.) Malarstwo gotyckie w Polsce. Warszawa 2006.
• Michał Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk, renesans, wczesny manieryzm. Warszawa 1961.