Przytuły (gmina)

Przytuły

gmina wiejska
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	łomżyński
TERC	2007062
Wójt	Kazimierz Ramotowski
Powierzchnia	71,18 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	1941[1]
• gęstość	30,4 os./km²
Nr kierunkowy	86
Kod pocztowy	18-423
Tablice rejestracyjne	BLM
Adres urzędu: ul. Supska 10 18-423 Przytuły 18-423 Przytuły
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 20[2][3] Liczba miejscowości 20[3]
Położenie na mapie powiatu
53°22′03″N 22°18′35″E/53,367500 22,309722
Multimedia w Wikimedia Commons
Biuletyn Informacji Publicznej

Przytuły (hist. gmina Kubra) – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie łomżyńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie łomżyńskim.

Siedziba gminy to Przytuły.

Gmina zbiorowa Przytuły powstała w powiecie kolneńskim na początku XX wieku z obszaru zniesionej gminy Kubra. Data utworzenia nie jest znana. Gmina Kubra funkcjonowała jeszcze w 1883 roku^[4] i 1914 roku^[5], lecz w wykazie z 1921 jednostka figuruje już pod nazwą Przytuły^[6].

Na początku okresu międzywojennego gmina Przytuły należała do powiatu kolneńskiego w woj. białostockim, a w związku ze zniesieniem powiatu 1 kwietnia 1932 roku gminę przyłączono do powiatu łomżyńskiego w tymże województwie^[7]. 16 października gminę Przytuły podzielono na 38 gromad: Aleksandrowo (z siedzibą w Doliwy), Bagienice, Barwiki, Borawskie, Brychy, Chrostowo, Chrzanowo, Czachy, Doliwy, Dusze, Gardoty, Glinki, Gnatowo, Grzymki, Kolonia, Kubra, Kurkowo, Lisy, Łoje-Awissa, Mieczki, Mroczki, Obrytki, Okrasin, Pieńki, Pluty, Przytuły, Przytuły-Poleśne, Racibory, Ramoty, Romany, Rosochate, Siwki, Supy, Szlasy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy^[8]. 1 kwietnia 1939 roku gminę Przytuły wraz z całym powiatem łomżyńskim przyłączono do woj. warszawskiego^[9].

Przez krótki okres po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną, lecz już z dniem 18 sierpnia 1945 roku została wraz z powiatem łomżyńskim wyłączona z woj. warszawskiego i przyłączona z powrotem do woj. białostockiego^[10]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona 38 gromad: Bagienice, Barwiki, Borawskie, Brychy, Chrostowo, Chrzanowo, Czachy, Doliwy (z dawnej gromady Aleksandrowo), Dusze, Gardoty, Glinki, Gnatowo, Grzymki, Kubra, Kurkowo, Lisy, Łoje-Awissa, Mieczki, Mroczki, Obrytki, Okrasin, Pieńki, Pluty, Przytuły, Przytuły kol., Przytuły-Las, Racibory, Ramoty, Romany, Rosochate, Siwki, Supy, Szlasy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy^[11]. 1 stycznia 1953 zniesiono gromadę Kubra, dzieląc je nad trzy nowe gromady: Kubra Nowa, Kubra Stara i Kubra-Przebudówka, zwiększając tym samym liczbę gromad w gminie do 40^[12].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[13], a jej obszar podzielono między nowe gromady^[14]:

• w powiecie łomżyńskim:
  • Łoje-Awissa (Łoje Awissa, Racibory, Czachy, Barwiki, Szlasy, Brychy i Pluty),
  • Obrytki (Obrytki, Ramoty, Grzymki, Bagienice, Borawskie i Mieczki),
  • Przytuły (Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Aleksandrowo, Gardoty, Mroczki, Chrzanowo, Kubra Nowa i Kubra Stara),
  • Romany (Romany, Rosochate, Kurkowo, Siwki, Wiłamowo i Gnatowo),
  • Wagi (Wagi, Konopki, Wypychy, Dusze, Szyjki, Supy, Chrostowo, Pieńki, Trzaski i Kubra-Przebudówka);
• w powiecie grajewskim:
  • Mścichy (Okrasin),
  • Słucz (Glinki);
• w powiecie kolneńskim:
  • Cedry (Lisy).

Gminę Przytuły reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w tymże powiecie i województwie^[15]. Gmina objęła wówczas 31 sołectw: Bagienice, Borawskie, Chrostowo, Chrzanowo, Dębówka, Dusze, Doliwy, Gardoty, Grzymki, Kąty, Konopki, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Obrytki, Pieńki Okopne, Pluty, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Ramoty, Romany, Stara Kubra, Supy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy^[16]. 1 czerwca 1975 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego woj. łomżyńskiego^[17].

2 lipca 1976 roku została zniesiona, a jej tereny włączone do gmin^[18]:

• Jedwabne (obszary sołectw: Borawskie, Chrostowo, Chrzanowo, Doliwy, Kąty, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Pieńki Okopne, Pluty, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski i Wagi),
• Radziłów (obszary sołectw: Dębówka, Dusze, Konopki, Szyjki i Wypychy),
• Stawiski (obszary sołectw: Bagienice, Gardoty, Grzymki, Ramoty, Romany, Obrytki i Wilamowo).

Gminę reaktywowano ponownie 1 stycznia 1984. Reaktywowana gmina Przytuły objęła znacznie mnieszy obszar niż w latach 1973–76. W jej skład weszły sołectwa: Borawskie, Chrzanowo, Doliwy, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Pieńki Okopne, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski i Wagi z gminy Jedwabne oraz sołectwa Gardoty, Obrytki i Wilamowo z gminy Stawiski. Do gminy Przytuły nie powróciły natomiast: sołectwa Chrostowo, Kąty i Pluty, które pozostały w gminie Jedwabne; sołectwa Bagienice, Grzymki, Ramoty i Romany, które pozostały w gminie Stawiski; oraz żadne z sołectw włączonych do gminy Radziłów (Dębówka, Dusze, Konopki, Szyjki i Wypychy)^[19].

1 stycznia 1986 do gminy Przytuły z gminy Stawiski powróciło sołectwo Grzymki^[20], a 1 lipca 1990 sołectwo Bagienice^[21].

Według danych z roku 2002^[22] gmina Przytuły ma obszar 71,18 km², w tym:

• użytki rolne: 79%
• użytki leśne: 15%

Obszar gminy stanowi 5,26% powierzchni powiatu.

Gminę w ówczesnych granicach zamieszkiwało 6643 osób – 6548 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, 11 ewangelickiego, a 83 mojżeszowego. Jednocześnie 6604 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 36 żydowską, 2 litewską, a 1 rosyjską. Było tu 1141 budynków mieszkalnych^[23].

Dane z 30 czerwca 2004^[24]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Przytuły w 2014 roku^[1].

Bagienice, Borawskie, Chrzanowo, Doliwy, Gardoty, Grzymki, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Obrytki, Pieńki Okopne, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski, Wagi, Wilamowo^[2].

Grabowo, Jedwabne, Radziłów, Stawiski, Wąsosz