Pomnik historii
Pomnik historii – jedna z form ochrony zabytków w Polsce, określonych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 7)[1]. Status pomnika historii ustanawiany jest w drodze rozporządzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przyznawany jest zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski.
Lista pomników historii jest otwarta. Zawiera obiekty i obszary reprezentujące najwybitniejszą grupę zabytków, odzwierciedlającą bogactwo i różnorodność dziedzictwa kulturowego w Polsce. Należą do nich oprócz pojedynczych obiektów także zespoły staromiejskie, komponowane krajobrazy kulturowe, dzieła budownictwa obronnego, pola bitewne, kanały, zespoły budowlane czy zespoły klasztorne.
Historia
Pojęcie prawne pomnika historii wprowadziła ustawa o ochronie dóbr kultury, uchwalona 15 lutego 1962 roku[2]. 20 września 1994 roku pierwsze obiekty zostały uznane przez prezydenta Lecha Wałęsę za pomniki historii[3].
W 2016, z okazji zbliżającego się jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę, w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrodziła się inicjatywa poszerzenia listy pomników historii do stu obiektów. W ciągu dwóch lat Narodowy Instytut Dziedzictwa przygotował 46 kompletnych dokumentacji obiektów, które umożliwiły wpisanie ich na listę[4].
10 grudnia 2018 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się gala „100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości”. Na gali, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, wręczył rozporządzenia zarządcom 14 obiektów wpisanych tego dnia na listę pomników historii. Zarządcom wszystkich w tym momencie, 105 pomników historii, wręczone zostały symboliczne tablice upamiętniające jubileusz odrodzenia niepodległej Polski[5].
Cel i znaczenie
Celem ustanowienia pomników historii jest wyróżnienie najcenniejszych, najważniejszych obiektów zabytkowych na terenie Polski. Zgodnie z obecnym stanem prawnym przyznanie statusu pomnika historii jest przede wszystkim wydarzeniem prestiżowym[6] i stanowi jedyne odstępstwo od wynikającej z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zasady równocenności zabytków[7]. Nie zmienia ono jednak nic w sposobie zarządzania zasobami obiektów zabytkowych, nie nakłada ani nie zwalnia zarządców z żadnych obowiązków, nie ustanawia wzmożonego reżimu ochrony substancji zabytkowej, formalnie nie wiąże się z ułatwieniem otrzymania dofinansowania dla obiektu. Ustawa nie stawia także przed administracją konserwatorską żadnych nowych zadań i nie daje dodatkowych kompetencji, poza tymi które posiada w przypadku każdego innego zabytku nieruchomego[8].
Procedura uznania za pomnik historii
Proces uznawania obiektu za pomnik historii reguluje obecnie art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[1]. Wniosek o uznanie zabytku za pomnik historii składa minister właściwy do spraw dziedzictwa narodowego (obecnie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego), po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Ochrony Zabytków[9].
Zgodnie z obowiązującą procedurą, opracowaną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID), wniosek podpisany przez właściciela obiektu przesyłany jest do Generalnego Konserwatora Zabytków wraz z opinią wystawioną przez odpowiedniego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Następnie wniosek jest kierowany do Narodowego Instytutu Dziedzictwa, gdzie określana jest zasadność propozycji. Po uzyskaniu opinii NID-u wniosek przedstawiany jest Radzie Ochrony Zabytków, a następnie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej. Rekomendacja Rady ma charakter obligatoryjny i wynika bezpośrednio z przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[9].
Procedura cofnięcia uznania za pomnik historii jest podobna – poprzez wydanie przez Prezydenta RP rozporządzenia (art. 15 ust. 3)[1].
Kryteria
Rada Ochrony Zabytków ustaliła warunki przyznawania tytułu. Głównymi kryteriami, które musi spełniać obiekt wyróżniony mianem pomnika historii są[10]:
- zachowanie pierwotnej kompozycji przestrzennej lub jej nieznaczne przekształcenie;
- jednorodność stylowa lub zharmonizowana i czytelna mieszanina różnych stylów;
- należyte wyeksponowanie w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachowanie pierwotnych relacji z otoczeniem;
- obiekt musi być owocem pracy wybitnych twórców, np.: architektów, planistów, architektów krajobrazu, ogrodników;
- zadowalający stan techniczny lub stan pozwalający na rewaloryzację obiektu;
- obiekt jest przedmiotem troski konserwatorskiej.
Krytyka
Obecny charakter wyróżnienia jest krytykowany przez badaczy polskiego dziedzictwa kulturowego i konserwatorów zabytków. W debacie publicznej, prowadzonej na temat nowelizacji ustawy o ochronie zabytków, proponowane jest przez nich wprowadzenie nowych rozwiązań dotyczących tej formy ochrony oraz określenie jasnych celów istnienia wyróżnienia. Postulaty dotyczą także zmian administracyjnych – reformy rejestru zabytków, wprowadzenia wymogu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów wpisanych i postulowanych do wyróżnienia tytułem oraz finansowych – utworzenie odrębnej jednostki budżetowej odpowiedzialnej za finansowanie obiektów posiadających status pomnika historii[6][11][12].
Lista pomników historii
Miejscowość | Obiekt[a] | Województwo | Data[b] | Źródło |
---|---|---|---|---|
Białystok | Zespół kościoła pod wezwaniem Chrystusa Króla i św. Rocha | podlaskie | 2019-01-17 17 stycznia 2019(dts) | [13] |
Biskupin | rezerwat archeologiczny Biskupin | kujawsko-pomorskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [14] |
Bochnia | kopalnia soli Bochnia | małopolskie | 2000-10-06 6 października 2000(dts) | [15] |
Bóbrka | Najstarsza kopalnia ropy naftowej | podkarpackie | 2019-01-16 16 stycznia 2019(dts) | [16] |
Brzeg | Zamek Piastów Śląskich z renesansową bramą i kaplicą zamkową pod wezwaniem św. Jadwigi – nekropolią Piastów | opolskie | 2019-01-16 16 stycznia 2019(dts) | [17] |
Chełmno | Stare Miasto | kujawsko-pomorskie | 2005-04-20 20 kwietnia 2005(dts) | [18] |
Ciechocinek | zespół tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym | kujawsko-pomorskie | 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) | [19] |
Czerwińsk nad Wisłą | Klasztor kanoników regularnych w Czerwińsku nad Wisłą | mazowieckie | 2021-04-19 19 kwietnia 2021(dts) | [20] |
Częstochowa | Jasna Góra – zespół klasztoru oo. paulinów[c] | śląskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [21] |
Dobrzyca | zespół pałacowo-parkowy | wielkopolskie | 2019-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 2019(dts) | [22] |
Duszniki-Zdrój | młyn papierniczy | dolnośląskie | 2011-10-12 12 października 2011(dts) | [23] |
Frombork | zespół katedralny | warmińsko-mazurskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [24] |
Gdańsk | miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku | pomorskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [25] |
Gdańsk | Pole Bitwy na Westerplatte | pomorskie | 2003-09-01T00:00:00.001 1 września 2003(dts) | [26] |
Gdańsk | zespół pocystersko-katedralny | pomorskie | 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) | [27] |
Gdańsk | Twierdza Wisłoujście | pomorskie | 2018-05-26 26 maja 2018(dts) | [28] |
Gdańsk | Stocznia Gdańska, miejsce narodzin Solidarności | pomorskie | 2019-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 2019(dts) | [29] |
Gdynia | historyczny układ urbanistyczny śródmieścia | pomorskie | 2015-03-17 17 marca 2015(dts) | [30] |
Gliwice | radiostacja | śląskie | 2017-03-29 29 marca 2017(dts) | [31] |
Głogówko[d] | Zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri | wielkopolskie | 2008-03-27 27 marca 2008(dts) | [32] |
Gniezno | Archikatedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha | wielkopolskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [33] |
Gościkowo[e] | pocysterski zespół klasztorny | lubuskie | 2017-12-07 7 grudnia 2017(dts) | [34] |
Grudziądz | zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły | kujawsko-pomorskie | 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) | [35] |
Grunwald | pole bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku | warmińsko-mazurskie | 2010-10-04 4 października 2010(dts) | [36] |
Jawor | kościół ewangelicko-augsburski pod wezwaniem Ducha Świętego, zwany Kościołem Pokoju | dolnośląskie | 2017-03-30 30 marca 2017(dts) | [37] |
Jabłeczna | Monaster św. Onufrego w Jabłecznej | lubelskie | 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) | [38] |
Kalwaria Zebrzydowska | krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego | małopolskie | 2000-11-17 17 listopada 2000(dts) | [39] |
Kamieniec Ząbkowicki | Zespół architektoniczno- krajobrazowy miasta składający się z Opactwa Cystersów oraz Pałacu | dolnośląskie | 2024-03-06 6 marca 2024(dts) | [40] |
Kamień Pomorski | zespół katedralny konkatedry św. Jana Chrzciciela | zachodniopomorskie | 2005-09-01T00:00:00.001 1 września 2005(dts) | [41] |
Katowice | osiedle robotnicze Nikiszowiec | śląskie | 2011-01-28 28 stycznia 2011(dts) | [42] |
Katowice | Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz zespół katedralny[f] | śląskie | 2012-01-13 13 stycznia 2012(dts)[f] | [43][44] |
Kazimierz Dolny | teren miasta w granicach ochrony konserwatorskiej | lubelskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [45] |
Kielce | dawny pałac biskupów i katedra | świętokrzyskie | 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) | [46] |
Klępsk | kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny | lubuskie | 2017-04-01T00:00:00.001 1 kwietnia 2017(dts) | [47] |
Kołbacz | założenie dawnego klasztoru cystersów, późniejszej letniej rezydencji książąt pomorskich i domeny państwowej | zachodniopomorskie | 2014-07-21 21 lipca 2014(dts) | [48] |
Koszuty | zespół dworsko-parkowy | wielkopolskie | 2018-05-24 24 maja 2018(dts) | [49] |
Kozłówka | zespół pałacowo-parkowy | lubelskie | 2007-05-16 16 maja 2007(dts) | [50] |
Kórnik | zespół zamkowo-parkowy wraz z kościołem parafialnym – nekropolią właścicieli | wielkopolskie | 2011-07-11 11 lipca 2011(dts) | [51] |
Kraków | historyczny zespół miasta | małopolskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [52] |
Kraków | Kopiec Kościuszki z otoczeniem | małopolskie | 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) | [53] |
Kraków | Nowa Huta | małopolskie | 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) | [54] |
Kraków[g] | zespół opactwa benedyktynów | małopolskie | 2017-03-30 30 marca 2017(dts) | [55] |
Kraków | zespół opactwa cystersów | małopolskie | 2023-09-13 13 września 2023(dts) | [56] |
Krasiczyn | zespół zamkowo-parkowy | podkarpackie | 2018-05-24 24 maja 2018(dts) | [57] |
Krzeszów | zespół dawnego opactwa cystersów | dolnośląskie | 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) | [58] |
Kwidzyn | zespół katedralno-zamkowy | pomorskie | 2018-05-18 18 maja 2018(dts) | [59] |
Ląd | zespół dawnego opactwa cysterskiego | wielkopolskie | 2009-07-01T00:00:00.001 1 lipca 2009(dts) | [60] |
Lednogóra | wyspa Ostrów Lednicki na Jeziorze Lednickim | wielkopolskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [61] |
Legnickie Pole | pobenedyktyński zespół klasztorny | dolnośląskie | 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) | [62] |
Leżajsk | zespół klasztorny oo. bernardynów | podkarpackie | 2005-04-20 20 kwietnia 2005(dts) | [63] |
Lidzbark Warmiński | zamek biskupów warmińskich | warmińsko-mazurskie | 2018-05-19 19 maja 2018(dts) | [64] |
Lubiń | zespół opactwa benedyktynów | wielkopolskie | 2009-12-16 16 grudnia 2009(dts) | [65] |
Lublin | historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny | lubelskie | 2007-05-16 16 maja 2007(dts) | [66] |
Lubostroń | Lubostroń - zespół pałacowo-parkowy | kujawsko-pomorskie | 2023-11-21 21 listopada 2023(dts) | [67] |
Łańcut | zespół zamkowo-parkowy | podkarpackie | 2005-09-01T00:00:00.001 1 września 2005(dts) | [68] |
Łęknica | Park Mużakowski, park w stylu krajobrazowym | lubuskie | 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) | [69] |
Łowicz | Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny | łódzkie | 2012-11-13 13 listopada 2012(dts) | [70] |
Łódź | wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego | łódzkie | 2015-03-07 7 marca 2015(dts) | [71] |
Malbork | zespół zamku krzyżackiego | pomorskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [72] |
Małujowice | Małujowice – kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła | opolskie | 2022-11-23 23 listopada 2022(dts) | [73] |
Nowa Słupia | Święty Krzyż - pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze | świętokrzyskie | 2017-03-29 29 marca 2017(dts) | [74] |
Nowy Wiśnicz | zespół architektoniczno-krajobrazowy | małopolskie | 2020-05-13 13 maja 2020(dts) | [75] |
Nysa | zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy | opolskie | 2011-02-28 28 lutego 2011(dts) | [76] |
Oblęgorek | Pałacyk Henryka Sienkiewicza wraz z zabytkowym parkiem i aleją lipową | świętokrzyskie | 2019-01-16 16 stycznia 2019(dts) | [77] |
Olesno | kościół odpustowy pod wezwaniem św. Anny | opolskie | 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) | [78] |
Olsztyn | zamek kapituły warmińskiej | warmińsko-mazurskie | 2023-09-08 8 września 2023(dts) | [79] |
Opatów | Kolegiata św. Marcina w Opatowie | świętokrzyskie | 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) | [80] |
Orawka | kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela | małopolskie | 2021-04-08 8 kwietnia 2021(dts) | [81] |
Ozimek | żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew | opolskie | 2017-03-30 30 marca 2017(dts) | [82] |
Paczków | zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji | opolskie | 2012-11-13 13 listopada 2012(dts) | [83] |
Pelplin | zespół pocystersko-katedralny | pomorskie | 2014-05-15 15 maja 2014(dts) | [84] |
Płock | Wzgórze Tumskie | mazowieckie | 2018-05-25 25 maja 2018(dts) | [85] |
Poznań | historyczny zespół miasta z Ostrowem Tumskim, Zagórzem, Chwaliszewem i lewobrzeżnym Starym Miastem lokacyjnym ze średniowiecznymi osadami podmiejskimi oraz założeniem urbanistyczno-architektonicznym projektu Josefa Stübbena z początku XX w., a także Fortem Winiary, obecnie Parkiem Cytadela | wielkopolskie | 2008-11-28 28 listopada 2008(dts) | [86] |
Przemyśl | zespół staromiejski | podkarpackie | 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) | [87] |
Pszczyna | Zespół zamkowo-parkowy | śląskie | 2021-04-18 18 kwietnia 2021(dts) | [88] |
Puławy | Pałac Czartoryskich w Puławach | lubelskie | 2021-05-31 31 maja 2021(dts) | [89] |
Pułtusk | kolegiata pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny | mazowieckie | 2018-12-30 30 grudnia 2018(dts) | [90] |
Racławice | teren historycznej Bitwy Racławickiej | małopolskie | 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) | [91] |
Radom | zespół klasztorny Bernardynów | mazowieckie | 2022-03-15 15 marca 2022(dts) | [92] |
Radruż | zespół cerkiewny | podkarpackie | 2017-12-07 7 grudnia 2017(dts) | [93] |
Rydzyna | założenie rezydencjonalno-urbanistyczne | wielkopolskie | 2017-03-29 29 marca 2017(dts) | [94] |
Rytwiany | pokamedulski zespół klasztorny Pustelnia Złotego Lasu | świętokrzyskie | 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) | [95] |
Rogalin | zespół pałacowy z ogrodem i parkiem | wielkopolskie | 2018-05-18 18 maja 2018(dts) | [96] |
Sandomierz | historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy | świętokrzyskie | 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) | [97] |
Srebrna Góra | Twierdza Srebrnogórska, nowożytna warownia górska z XVIII wieku | dolnośląskie | 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) | [98] |
Staniątki | opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek | małopolskie | 2020-05-13 13 maja 2020(dts) | [99] |
Stargard | zespół kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta | zachodniopomorskie | 2010-10-04 4 października 2010(dts) | [100] |
Stary Sącz | zespół staromiejski wraz z klasztorem Sióstr Klarysek | małopolskie | 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) | [101] |
Stoczek Klasztorny | sanktuarium maryjne z bazyliką Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. | wamińsko-mazurskie | 2022-12-19 19 grudnia 2022(dts) | [102] |
Strzegom | kościół pod wezwaniem św. św. Apostołów Piotra i Pawła | dolnośląskie | 2012-10-22 22 października 2012(dts) | [103] |
Strzelno | zespół dawnego klasztoru Norbertanek[h] | kujawsko-pomorskie | 2018-05-24 24 maja 2018(dts) | [104] |
Sudół | Krzemionki – kopalnie krzemienia z okresu neolitu | świętokrzyskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [105] |
Sulejów | zespół opactwa cystersów | łódzkie | 2012-10-22 22 października 2012(dts) | [106] |
Sulejówek | Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku | mazowieckie | 2020-08-13 13 sierpnia 2020(dts) | [107] |
Supraśl | Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa w Supraślu | podlaskie | 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) | [108] |
Szalowa | kościół parafialny św. Michała Archanioła | małopolskie | 2017-12-06 6 grudnia 2017(dts) | [109] |
Świdnica | katedra pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika | dolnośląskie | 2017-03-29 29 marca 2017(dts) | [110] |
Świdnica | zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pod wezwaniem Świętej Trójcy, zwany Kościołem Pokoju | dolnośląskie | 2017-03-30 30 marca 2017(dts) | [111] |
Święta Lipka | sanktuarium pielgrzymkowe | warmińsko-mazurskie | 2018-05-23 23 maja 2018(dts) | [112] |
Tarnowskie Góry | podziemia Zabytkowej Kopalni Srebra oraz Sztolni Czarnego Pstrąga | śląskie | 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) | [113] |
Toruń | zespół staromiejski (Stare Miasto, Nowe Miasto, ruiny zamku krzyżackiego) | kujawsko-pomorskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [114] |
Trzebnica | zespół dawnego opactwa cysterek | dolnośląskie | 2014-07-22 22 lipca 2014(dts) | [115] |
Tum | zespół archikolegiaty pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny i św. Aleksego | łódzkie | 2022-04-12 12 kwietnia 2022(dts) | [116] |
Tykocin | historyczny zespół miasta | podlaskie | 2021-04-19 19 kwietnia 2021(dts) | [117] |
Ujazd | ruiny zamku Krzyżtopór | świętokrzyskie | 2018-05-19 19 maja 2018(dts) | [118] |
Warszawa | Gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie | mazowieckie | 2022-06-29 29 czerwca 2022(dts) | [119] |
Warszawa | historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem | mazowieckie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [120] |
Warszawa | Zespół Stacji Filtrów Williama Lindleya | mazowieckie | 2012-01-18 18 stycznia 2012(dts) | [121] |
Warszawa | zespół sześciu zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach[i] | mazowieckie | 2014-07-21 21 lipca 2014(dts) | [122] |
Wąchock | zespół opactwa cystersów | świętokrzyskie | 2017-03-30 30 marca 2017(dts) | [123] |
Wieliczka | kopalnia soli | małopolskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [124] |
Wiślica | zespół kolegiaty pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wraz z reliktami kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja oraz grodzisko | świętokrzyskie | 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) | [125] |
Włocławek | katedra pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny | kujawsko-pomorskie | 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) | [126] |
Wrocław | zespół historycznego centrum | dolnośląskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [127] |
Wrocław | Hala Stulecia wraz z zespołem architektonicznym obejmującym Pawilon Czterech Kopuł, Pergolę i Iglicę | dolnośląskie | 2005-04-20 20 kwietnia 2005(dts) | [128] |
Wygoda[j] | stadnina koni | lubelskie | 2017-12-06 6 grudnia 2017(dts) | [129] |
Zabrze | Zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego - Sztolnia Królowa Luiza, Kopalnia Guido, Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna | śląskie | 2020-07-14 14 lipca 2020(dts) | [130] |
Zamość | historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań z XIX wieku | lubelskie | 1994-09-16 16 września 1994(dts) | [131] |
Ziębice | Bazylika św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej w Ziębicach | dolnośląskie | 2024-02-19 19 lutego 2024(dts) | [132] |
Żagań | Poaugustiański zespół klasztorny w Żaganiu z kościołem Wniebowzięcia NMP | lubuskie | 2011-03-11 11 marca 2011(dts) | [133] |
Żórawina | kościół pod wezwaniem Trójcy Świętej | dolnośląskie | 2024-03-21 21 marca 2024(dts) | [134] |
Żyrardów | XIX-wieczna Osada Fabryczna | mazowieckie | 2012-01-17 17 stycznia 2012(dts) | [135] |
Wpisy obejmujące obiekty znajdujące się na terenie więcej niż jednej miejscowości[a] | ||||
– | Bohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary | podlaskie | 2012-11-20 20 listopada 2012(dts) | [136] |
– | Kanał Augustowski | podlaskie | 2007-05-16 16 maja 2007(dts) | [137] |
– | Kanał Elbląski | warmińsko-mazurskie | 2011-01-28 28 stycznia 2011(dts) | [138] |
– | Komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy Góry Świętej Anny[k] | opolskie | 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) | [139] |
– | Pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogórskiej | dolnośląskie | 2011-09-20 20 września 2011(dts) | [140] |
– | Twierdza Przemyśl | podkarpackie | 2019-01-29 29 stycznia 2019(dts) | [141] |
– | zespół pałacowo-ogrodowy i ogród sentymentalno-romantyczny w Nieborowie[l] | łódzkie | 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) | [142] |
Logo
W celu wyróżnienia pomnika historii jako marki i ułatwienia działań promocyjnych, w 2011 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa opracował logo, które po akceptacji przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało przekazane opiekunom pomników historii[143]. Logiem pomników historii jest godło z motywem gotyckiego łuku[144], dostępne jest ono w kilku wersjach kolorystycznych. Szczegółowe informacje dotyczące warunków korzystania z logo, jak również wzór tablic, służących do oznakowania obiektów uznanych za pomnik historii udostępnione są na stronie internetowej NID[143].
Zobacz też
- Ochrona zabytków w Polsce
- Miejsca Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce
- park kulturowy
- monument historique
Uwagi
- ↑ a b Nazwa obiektu w brzmieniu podanym w zarządzeniu lub rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Data wejścia w życie zarządzenia lub rozporządzenia.
- ↑ Wraz z parkami podjasnogórskimi.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gostyń-Głogówko a w samym rozporządzeniu znajduje się informacja że obiekt położony jest w mieście Gostyń, podczas gdy cały obiekt położony jest na terenie sąsiadującej osady Głogówko.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gościkowo-Paradyż, Paradyż jest dawną nazwą miejscowości.
- ↑ a b Wpis Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego z 2012 roku został rozszerzony w 2017 o zespół katedralny. Zmiana weszła w życie 6 grudnia 2017.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa części miasta Krakowa – Tyniec, dawniej samodzielnej wsi.
- ↑ Wraz z kościołem pod wezwaniem Świętej Trójcy i NMP oraz rotundą św. Prokopa.
- ↑ Są to: Cmentarz Powązkowski (rzymsko-katolicki), Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany, Cmentarz Żydowski, Cmentarz Muzułmański Kaukaski i Cmentarz Muzułmański Tatarski.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa miasta Janów Podlaski, od którego pochodzi nazwa stadniny.
- ↑ Na terenie wsi Góra Świętej Anny i Poręba.
- ↑ Na terenie wsi Nieborów i Arkadia.
Przypisy
- ↑ a b c Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2022 r. poz. 840).
- ↑ Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1962 r. nr 10, poz. 48).
- ↑ Lech Wałęsa: Przemówienie z okazji nadania piętnastu zabytkom architektury miana „Pomników historii”. walesa.tv. [dostęp 2016-02-26]. (pol.).
- ↑ 100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
- ↑ 100 Pomników Historii na Stulecie Odzyskania przez Polskę Niepodległości. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
- ↑ a b Minister Maciej Klimczak o Forum Debaty Publicznej. prezydent.pl, 2011-06-23. [dostęp 2013-03-22]. (pol.).
- ↑ Waloryzacja dziedzictwa architektonicznego w systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Molski. s. 56.
- ↑ Prawo ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce – próba oceny i wnioski. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska. s. 20.
- ↑ a b Procedura. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
- ↑ Kryteria wyboru ustalone przez Radę Ochrony Zabytków. Oficjalny serwis Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2013-12-27]. (pol.).
- ↑ Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury.
- ↑ Kierunki zmian w Polskim systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Dobosz. s. 114.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 86).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 412).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 września 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 83, poz. 938).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 75).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 71).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 568).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2276).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 2021 (Dz.U. z 2021 r. poz. 767).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 413).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2493).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1282).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 414).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 415).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 sierpnia 2003 (Dz.U. z 2003 r. nr 148, poz. 1448).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2277).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1008).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2506).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 356).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 654).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lutego 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 52, poz. 306).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 416).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2256).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2271).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1235).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 673).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Jabłeczna - prawosławny klasztor św. Onufrego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 października 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1062).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kamieniec Ząbkowicki - zespół architektoniczno-krajobrazowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-04-04] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1401).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 101).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1243).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2252).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 417).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2275).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 688).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 955).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 977).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 573).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 143, poz. 836).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 418).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2267).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków - zespół architektoniczny i urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 667).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków - opactwo Cystersów w Mogile" Dz.U. z 2023 r. poz. 1867
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 988).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1057).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 930).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 czerwca 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 104, poz. 861).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 421).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1056).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 569).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 944).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 grudnia 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 214, poz. 1659).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 574).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 listopada 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Lubostroń - zespół pałacowo-parkowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-12-10] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1402).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1059).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1239).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 315).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 420).
- ↑ Dziennik ustaw poz. 2390 [online], listopad 2022 .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 663).
- ↑ Dziennik ustaw poz. 841 [online], maj 2020 .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 279).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 73).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2420).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Olsztyn - zamek kapituły warmińskiej" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-05] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 lutego 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Opatów - zespół kolegiaty pod wezwaniem św. Marcina Biskupa" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03] .
- ↑ Orawka – kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 675).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1240).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 614).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1003).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 28 listopada 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 219, poz. 1401).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2419).
- ↑ Pszczyna – zespół zamkowo-parkowy [online], nid.pl [dostęp 2021-08-05] .
- ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 1019
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2462).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1060).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 632).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2253).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 662).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2413).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 929).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2273).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1058).
- ↑ Dziennik usta poz. 840 [online], maj 2020 .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1236).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2415).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 grudnia 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Stoczek Klasztorny - Sanktuarium Matki Pokoju" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1241).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 981).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1242).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 sierpnia 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Sulejówek - Milusin, zespół domu Marszałka Józefa Piłsudskiego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Supraśl - klasztor Męski Zwiastowania Najświętszej Marii Panny" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2251).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 655).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 672).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 961).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1062).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 957).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 kwietnia 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 808).
- ↑ Tykocin – historyczny zespół miasta [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 943).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 czerwca 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Warszawa - gmach dawnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03] .
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 423).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 64).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 956).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 674).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 424).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2418).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2421).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 570).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2250).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Zabrze - zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23] .
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 426).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 lutego 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Ziębice - kościół parafialny pod wezwaniem św. Jerzego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-03-04] .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 280).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 marca 2024 (Dz.U. z 2024 r. poz. 407).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 59).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1275).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 572).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 100).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1061).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1283).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 159).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2274)
- ↑ a b Identyfikacja wizualna. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
- ↑ Pomniki historii będą miały swoje logo. rp.pl, 2011-06-02. [dostęp 2014-01-05]. (pol.).
Bibliografia
- Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa, Politechnika Lubelska. [dostęp 2012-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-11)]. (pol.).
- Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2013-03-22]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Wykaz pomników historii na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa
- p
- d
- e
Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.