Patellidae
Patellidae[1] | |||
Rafinesque, 1815 | |||
Grupa osobników czaszołki pospolitej (Patella vulgata) na skałach w strefie pływów | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | mięczaki | ||
Gromada | ślimaki | ||
Podgromada | Eogastropoda | ||
Rząd | Patellogastropoda | ||
Nadrodzina | Patelloidea | ||
Rodzina | Patellidae | ||
Typ nomenklatoryczny | |||
Patella Linnaeus, 1758[2] | |||
| |||
|
Patellidae – jedyna rodzina w rzędzie Patellogastropoda, grupująca niewielkie i średniej wielkości ślimaki morskie o charakterystycznych czapeczkowatych (czareczkowatych) muszlach, występujące głównie w strefie pływów. Szeroko rozprzestrzeniona w wodach w strefie klimatu umiarkowanego i tropikalnego.
Etymologia nazwy
Nazwa rodzaju wynika z podobieństwa muszli do czarki (patella łac. – czara ofiarna, misa[3]).
Cechy morfologiczne
Wielkość muszli waha się od małej do średniej (2–11 cm). Muszla ma kształt stożkowaty, czapeczkowaty, czareczkowaty. Wierzchołek położony pośrodku, muszla w części wierzchołkowej wewnętrznej pogrubiona przez kallus, o perłowej, iryzującej lekko barwie. Zewnętrzna powierzchnia muszli gładka lub promieniście żeberkowana, z delikatnymi liniami wzrostowymi. Wieczka brak. Na kształt muszli wpływa siedlisko, w którym żyją osobniki – osobniki żyjące na skałach narażonych na uderzenia fal mają muszle płaskie, bardziej masywne, natomiast te żyjące na roślinach i w siedliskach osłoniętych mają muszle wyższe, bardziej ornamentowane[4]. Noga silnie umięśniona, przy jej pomocy ślimak przytwierdza się silnie do podłoża (potrzeba dużej siły, nawet kilkunastokilogramowej, żeby go oderwać)[4].
Występowanie
Przedstawiciele rodziny występują pospolicie w morzach stref klimatu umiarkowanego i tropikalnego[4].
Biologia i ekologia
Zajmowane siedliska
Żyją w litoralu, w strefie pływów, a także w strefie oprysku. Najliczniej spotykane na podłożach skalistych. Podczas odpływu nie cofają się z wodą, lecz silnie przywierają do skał, gromadząc pomiędzy muszlą i płaszczem a podłożem zapas wody, który umożliwia im doczekanie przypływu[5][6].
Odżywianie
Roślinożercy, zdrapywacze, rozdrabniacze – żywią się trawami morskimi, glonami, peryfitonem (w tym drobnymi gąbkami i larwami sesylnych skorupiaków). Żerują w czasie przypływu[4].
Rozmnażanie
Rozdzielnopłciowe, okres rozrodu od kwietnia do września. Jaja przytwierdzane są do skał i otaczane cienką warstwą śluzu. Młode dojrzałość płciową uzyskują po roku[4].
Podział taksonomiczny
Rodzina Patellidae obejmuje następujące występujące współcześnie rodzaje[2][7][8]:
- Cymbula H. Adams & A. Adams, 1854, synonimy: Patellona Thiele, 1891 Laevipatella Pallary, 1920
- Helcion Montfort, 1810
- czaszołka Patella Linnaeus, 1758; rodzaj typowy; synonimy: Ansates G.B. Sowerby II [ex Klein], 1839, Patina Gray, 1840
- Scutellastra H. Adams & A. Adams, 1854; synonim: Ancistromesus Dall, 1871
oraz rodzaje wymarłe[2]:
- Berlieria de Loriol, 1903 †
- Proscutum P. Fischer, 1885 †
Uwagi
- Muszle Patellidae są bardzo podobne do muszli ślimaków rodzaju Patelloida (rodzina Lottiidae) i często z nimi mylone.
- Planuje się zastosowanie ślimaków z tej rodziny do czyszczenia zanurzonych części budowli hydrotechnicznych i kadłubów statków z obrastających ich glonów i osiedlających się na nich pąkli[9]
Przypisy
- ↑ Patellidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Patellidae Rafinesque, 1815, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-09] (ang.).
- ↑ Kumaniecki K. 1975. Słownik łacińsko-polski. PWN Warszawa, s. 546.
- ↑ a b c d e Wąsowski 2000 ↓, s. 66.
- ↑ T.T. Umiński T.T., Zwierzęta i oceany, Warszawa: WSziP, 1986, s. 62–63 i 70, ISBN 83-02-02680-8 .
- ↑ L.L. Tomanek L.L., B.B. Helmuth B.B., Physiological Ecology of Rocky Intertidal Organisms: A Synergy of Concepts, „Integrative and Comparative Biology”, 42 (4), 2002, s. 771–775, DOI: 10.1093/icb/42.4.771 .
- ↑ A.W.B.A.W.B. Powell A.W.B.A.W.B., New Zealand Mollusca, Auckland, Nowa Zelandia: William Collins Publishers Ltd, 1979, ISBN 0-00-216906-1 .
- ↑ T.T. Nakano T.T., T.T. Ozawa T.T., Worldwide phylogeography of limpets of the order Patellogastropoda: Molecular, morphological and palaeontological evidence, „Journal of Molluscan Studies”, 73 (1), 2007, s. 79–99, DOI: 10.1093/mollus/eym001 .
- ↑ U.N.U.N. Safriel U.N.U.N., N.N. Erez N.N., Effect of limpets on the fouling of ships in the Mediterranean, „Marine Biology”, 95 (4), 1987, s. 531–537, DOI: 10.1007/BF00393096, ISSN 0025-3162 (ang.).
Bibliografia
- R.R. Wąsowski R.R., Przewodnik: Muszle, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., 2000, ISBN 83-7073-250-X .
Linki zewnętrzne
- Patellidae w bazie AnimalBase Uniwersytet w Getyndze, dostęp: 5 kwietnia 2014.
- Patellidae w bazie NCBI dostęp: 5 kwietnia 2014
- J9U: 987007544011405171
- Britannica: animal/Patellidae