Nowik (ssaki)
| Neotoma | |||
| Say & Ord, 1825[1] | |||
 Nowik puszystoogonowy (Neotoma cinerea) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| Rząd | gryzonie | ||
| Podrząd | Supramyomorpha | ||
| Infrarząd | myszokształtne | ||
| Nadrodzina | myszowe | ||
| Rodzina | chomikowate | ||
| Podrodzina | nowiki | ||
| Plemię | Neotomini | ||
| Rodzaj | nowik | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Mus floridana Ord, 1818 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Podrodzaje i gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
Nowik[8] (Neotoma) – rodzaj ssaków z podrodziny nowików (Neotominae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej[9][10][11].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 147–247 mm, długość ogona 76–241 mm, długość ucha 19–38 mm, długość tylnej stopy 21–52 mm; masa ciała 100–600 g[10][12].
Systematyka
Rodzaj zdefiniowali w 1825 roku amerykańscy przyrodnicy Thomas Say i George Ord w artykule poświęconym opisowi nowego rodzaju ssaków i diagnozie gatunków, na których oparto opis, opublikowanym w czasopiśmie Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) nowik florydzki (N. floridanus).
Etymologia
- Neotoma (Nectoma): gr. νεος neos ‘nowy, inny’; τομος tomos ‘tnący’, od τεμνω temnō ‘ciąć’; w aluzji do zębów, które wskazywały na nowy typ gryzonia, różniący się od Mus, do którego pierwotnie zaliczano gatunek typowy[13].
- Teonoma: anagram nazwy Neotoma[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Myoxus drummondi Richardson, 1828 (= Mus cinereus Ord, 1815).
- Teanopus: rodzaj Teonoma J.E. Gray, 1843; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Teanopus phenax Merriam, 1903.
- Homodontomys: gr. ὁμως homōs ‘zarówno, razem, to samo’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[5]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Neotoma fuscipes Baird, 1857.
- Parahodomys: gr. παρα para ‘blisko’; rodzaj Hodomys Merriam, 1894, nowikowiec[6]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Parahodomys spelaeus Gidley & Gazin, 1933.
- Paraneotoma: gr. παρα para ‘blisko’; rodzaj Neotoma Say & Ord, 1815[7]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Parahodomys quadriplicatus Hibbard, 1941.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach[16][12][9]:
| Podrodzaj | Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[8] | Podgatunki[10][9][12] | Rozmieszczenie geograficzne[10][9][12] | Podstawowe wymiary[10][12][b] | Status IUCN[17] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Teonoma |  | Neotoma cinerea | (Ord, 1815) | nowik puszystoogonowy | 13 podgatunków | zachodnia Kanada (na południe od Terytoriów Północno-Zachodnich) i zachodnie Stany Zjednoczone (na południe do Arizony i Nowego Meksyku, na wschód do Dakoty Południowej) | DC: 17,3–25 cm DO: 12–22 cm MC: 234–600 g | LC |
| Teanopus |  | Neotoma phenax | (Merriam, 1903) | nowik sonorski | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (przybrzeżna południowo-zachodnia Sonora i północno-zachodnia Sinaloa) | DC: 18,1–21 cm DO: 14,9–22 cm MC: 18–279 g | LC |
| Neotoma |  | Neotoma goldmani | Merriam, 1903 | nowik wyżynny | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (północna Wyżyna Meksykańska, od południowo-wschodniej Chihuahuy na południe do północnego Querétaro) | DC: 14,9–15,2 cm DO: 11,3–13,6 cm MC: brak danych | LC |
| Neotoma |  | Neotoma magister | S.F. Baird, 1857 | nowik górski | gatunek monotypowy | endemit Stanów Zjednoczonych (obszar Appalachów od skrajnie południowego Nowego Jorku na południowy zachód do skrajnie północno-wschodniej Alabamy) | DC: 16,4–24 cm DO: 14,7–21 cm MC: 282–403 g | NT |
| Neotoma |  | Neotoma floridana | (Ord, 1818) | nowik florydzki | 9 podgatunków | endemit Stanów Zjednoczonych (Dakota Południowa i wschodnie Kolorado na wschód do Karoliny Północnej, na południe do Teksasu, wybrzeża Zatoki Meksykańskiej i środkowej Florydy) | DC: 18,1–24 cm DO: 12,9–20 cm MC: 220–384 g | LC |
| Neotoma |  | Neotoma albigula | Hartley, 1894 | nowik białogardły | 7 podgatunków | południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (na południe od południowego Utah i południowo-zachodniego Kolorado) do północno-zachodniego Meksyku (Sonora, środkowa Chihuahua i wyspa Tiburón) | DC: 20,6–21 cm DO: 7,6–18,5 cm MC: 145–350 g | LC |
| Neotoma | Neotoma melanura | Merriam, 1894 | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (południowa Sonora i północna Sinaloa) | DC: 18,4–21 cm DO: 14,9–18,5 cm MC: 154–246 g | NE | ||
| Neotoma |  | Neotoma leucodon | Merriam, 1894 | nowik białozęby | 7 podgatunków | środkowo-południowe Stany Zjednoczone (na południe od południowo-wschodniego Kolorado), na południe do środkowego Meksyku (Guanajuato i Queretaro) | DC: 20,7–21 cm DO: 7,6–18,5 cm MC: 145–200 g | LC |
| Neotoma |  | Neotoma micropus | S.F. Baird, 1855 | nowik kaktusowy | 5 podgatunków | Stany Zjednoczone (Wielkie Równiny na południe od południowo-wschodniego Kolorado i południowego Kansas) do Meksyku (na południe do San Luis Potosí) | DC: 18–24 cm DO: 13–17,5 cm MC: 200–317 g | LC |
| Neotoma | Neotoma nelsoni | A.E. Goldman, 1905 | nowik stokowy | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (wschodnie zbocze wulkanu Cofre de Perote i okoliczne obszary (Veracruz i Puebla)) | DC: około 19 cm DO: około 15,4 cm MC: około 198 g | CR | |
| Neotoma | Neotoma palatina | A.E. Goldman, 1905 | nowik leśny | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (północno-wschodnie Jalisco i południowo-wschodni Zacatecas) | DC: 18,2–22 cm DO: 14,4–18 cm MC: około 198 g | VU | |
| Neotoma | Neotoma angustapalata | R.H. Baker, 1951 | nowik cienkonosy | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (Sierra Madre Wschodnia (południowo-zachodnie Tamaulipas i przyległe San Luis Potosí)) | DC: 18,5–22 cm DO: 19,5–20 cm MC: 180–240 g | NT | |
| Neotoma |  | Neotoma mexicana | S.F. Baird, 1855 | nowik meksykański | 19 podgatunków | Stany Zjednoczone (na południe od Utah i środkowego Kolorado), na południe przez zachodni i środkowy Meksyk do wyżyn Gwatemali, Salwador i zachodniego Hondurasu | DC: 15,2–20 cm DO: 13,3–22 cm MC: 151–253 g | LC |
| Neotoma | Neotoma picta | A.E. Goldman, 1904 | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (środkowo-wschodnie Guerrero i zachodnio-środkowa Oaxaca) | DC: około 17,3 cm DO: 16,6–18,2 cm MC: brak danych | NE | ||
| Neotoma |  | Neotoma ferruginea | Tomes, 1862 | 4 podgatunki | Meksyk (południowo-wschodnia Oaxaca i Chiapas) na południowy wschód do Gwatemali i Salwadoru; prawdopodobnie zachodni Honduras | DC: 18,9–19,2 cm DO: 16,6–19,8 cm MC: 150–300 g | NE | |
| Neotoma | Neotoma chrysomelas | J.A. Allen, 1907 | nowik nikaraguański | gatunek monotypowy | Honduras i północno-zachodnia Nikaragua | DC: 18,4–22 cm DO: 15–18,1 cm MC: 152–187 g | LC | |
| Neotoma | Neotoma stephensi | A.E. Goldman, 1905 | nowik skalny | 2 podgatunki | endemit Stanów Zjednoczonych (południowy Utah, północna i środkowa Arizona oraz zachodni Nowy Meksyk) | DC: 15,1–16,3 cm DO: 13,5–14,9 cm MC: brak danych | LC | |
| Neotoma |  | Neotoma fuscipes | S.F. Baird, 1857 | nowik ciemnostopy | 6 podgatunków | endemit Stanów Zjednoczonych (od rzeki Kolumbia (zachodni Oregon) na południe do Gór Nadbrzeżnych i północnej Sierra Nevada (zachodnio-środkowa i wschodnio-środkowa Kalifornia)) | DC: 17,7–23 cm DO: 15,8–24 cm MC: 200–312 g | LC |
| Neotoma |  | Neotoma macrotis | O. Thomas, 1893 | nowik wielkouchy | 5 podgatunków | południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (od środkowej Kalifornii) do północno-zachodniego Meksyku (północno-zachodnia Kalifornia Dolna) | DC: 17,7–25 cm DO: 15,8–21 cm MC: 184–358 g | LC |
| Neotoma | Neotoma bryanti | Merriam, 1887 | nowik pacyficzny | 6 podgatunków (w tym 3 wymarłe) | południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (od środkowo-zachodniej Kalifornii) do północno-zachodniego Meksyku (Półwysep Kalifornijski i otaczające wyspy) | DC: 16,3–21 cm DO: 12,3–18,7 cm MC: 150–300 g | LC | |
| Neotoma | Neotoma insularis | Townsend, 1912 | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (wyspa Isla Ángel de la Guarda (Kalifornia Dolna)) | DC: 17,4–17,8 cm DO: 11,3–16,2 cm MC: brak danych | DD | ||
| Neotoma |  | Neotoma lepida | O. Thomas, 1893 | nowik pustynny | 3 podgatunki | zachodnie Stany Zjednoczone (od południowo-wschodniego Oregonu, południowo-zachodniego Idaho i północno-zachodniego Kolorado) na południe do północno-zachodniego Meksyku (wschodnia Kalifornia Dolna) | DC: 15,2–17,9 cm DO: 10,1–17,3 cm MC: 100–190 g | LC |
| Neotoma | Neotoma devia | E.A. Goldman, 1927 | nowik arizoński | gatunek monotypowy | zachodnia Arizona (południowo-zachodnie Stany Zjednoczone) i skrajnie północno-zachodnia Sonora (północno-zachodni Meksyk) | DC: 14,7–17,6 cm DO: 10,8–14,9 cm MC: 100–199 g | LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, CR – gatunek krytycznie zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe z terenu dzisiejszych Stanów Zjednoczonych:
- Neotoma amplidonta Zakrzewski, 1985[18] (plejstocen)
- Neotoma findleyi A.H. Harris, 1984[19] (plejstocen)
- Neotoma fossilis Gidley, 1922[20] (pliocen)
- Neotoma leucopetrica Zakrzewski, 1991[21] (pliocen)
- Neotoma minuta Dalquest, 1983[22] (miocen)
- Neotoma ozarkensis B. Brown, 1908[23] (plejstocen)
- Neotoma pygmaea A.K. Harris, 1984[24] (plejstocen)
- Neotoma quadriplicatus (Hibbard, 1941)[25] (pliocen)
- Neotoma sawrockensis Hibbard, 1967[26] (pliocen)
- Neotoma spelaea (Gidley & Gazin, 1933)[6] (plejstocen)
- Neotoma taylori Hibbard, 1967[27] (plejstocen)
- Neotoma vaughani Czaplewski, 1990[28] (pliocen)
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b T. Say & G. Ord. A new genus of Mammalia proposed, and a description of the species upon which it is founded. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 3, s. 345, 1825. (ang.).
- ↑ Mammalia. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 22. (łac.).
- ↑ J.E. Gray: List of the Specimens of Mammalia in the Collection of the British Museum. London: The Trustees, 1843, s. 117. (ang.).
- ↑ C.H. Merriam. Four new mammals, including a new Genus (Teanopus) from Mexico. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 16, s. 81, 1903. (ang.).
- ↑ a b E.A. Goldman. Revision of the wood rats of the genus Neotoma. „North American Fauna”. 31, s. 86, 1910. (ang.).
- ↑ a b c J.W. Gidley & C.L. Gazin. New Mammalia in the Pleistocene Fauna from Cumberland Cave. „Journal of Mammalogy”. 14 (4), s. 356, 1933. (ang.).
- ↑ a b Hibbard 1967 ↓, s. 125.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 240–241. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 368–370. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 356–362. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Neotoma. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-28].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 234–236. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 456.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 668.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 666.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-31]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Neotoma – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-31]. (ang.).
- ↑ R.J. Zakrzewski. A new species of woodrat (Cricetidae) from the Pleistocene (Irvingtonian) of South Dakota. „Journal of Mammalogy”. 66 (4), s. 771, 1985. DOI: 10.2307/1380804. (ang.).
- ↑ Harris 1984 ↓, s. 561.
- ↑ J.W. Gidley. Preliminary report on fossil vertebrates of the San Pedro Valley, Arizona, with descriptions of new species of Rodentia and Lagomorpha. „United States Geological Survey Professional Paper”. 131E, s. 126, 1922. (ang.).
- ↑ R.J. Zakrzewski. New species of Blancan woodrat (Cricetidae) from north-central Kansas. „Journal of Mammalogy”. 72 (1), s. 104, 1991. DOI: 10.2307/1381984. (ang.).
- ↑ W.W. Dalquest. Mammals of the Coffee Ranch local fauna, Hemphillian of Texas. „Pearce-Sellards Series”. 38, s. 19, 1983. (ang.).
- ↑ B. Brown. The Conard Fissure, a Pleistocene bone deposit in northern Arkansas: with descriptions of two new genera and twenty new species of mammals. „Memoirs of the American Museum of Natural History”. 9 (4), s. 196, 1908. (ang.).
- ↑ Harris 1984 ↓, s. 564.
- ↑ C.W. Hibbard. New mammals from the Rexroad Fauna, Upper Pliocene of Kansas. „The American midland naturalist”. 26 (2), s. 356, 1941. DOI: 10.2307/2420965. (ang.).
- ↑ Hibbard 1967 ↓, s. 126.
- ↑ Hibbard 1967 ↓, s. 128.
- ↑ N.J. Czaplewski. The Verde local fauna: Small vertebrate fossils from the Verde Formation, Arizona. „San Bernardino County Museum Association Quarterly”. 37 (3), s. 28, 1990. (ang.).
Bibliografia
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- A.H. Harris. Two new species of late Pleistocene woodrats (Cricetidae: Neotoma) from New Mexico. „Journal of Mammalogy”. 65 (4), s. 560–566, 1984. DOI: 10.2307/1380838. (ang.).
- C.W. Hibbard. New Rodents from the Late Cenozoic of Kansas. „Papers of the Michigan Academy of Science, Arts and Letters”. 52, s. 115–131, 1967. (ang.).
- J9U: 987007546468405171
- Britannica: animal/woodrat
- SNL: skogrotter
