Mierznica
 Morfologia (mierznica czarna) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | jasnotowce | ||
| Rodzina | jasnotowate | ||
| Rodzaj | mierznica | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Ballota L. Sp. Pl. 582. 1 Mai 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Ballota nigra L.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Mierznica (Ballota L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków (przy wyodrębnieniu odrębnego rodzaju Acanthoprasium)[4] lub ok. 35 gatunków w szerszym ujęciu[5]. Rośliny te występują głównie w południowej Europie i zachodniej Azji, na wschodzie sięgając po Iran[5]. Jeden gatunek rośnie w południowej Afryce[4]. W Polsce jako antropofit zadomowiony rośnie jeden gatunek – mierznica czarna B. nigra[6], która bywa wykorzystywana w ziołolecznictwie[4]. B. acetabulosa wykorzystywana była jako pływający knot w lampkach oliwnych[4]. Rośliny te zasiedlają tereny skaliste, klify, ruiny, siedliska ruderalne i suche pola[5].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny osiągające do 1 m wysokości[5]. Łodygi o kwadratowym przekroju wraz z liśćmi zwykle wełniście owłosione[5][7].
- Liście
- Naprzemianległe, pozbawione zapachu[5], tępo ząbkowane[7].
- Kwiaty
- Zebrane w okółkach. Kielich często sztywny, u nasady wąski, rozszerzający się ku górze, na końcu działki rozwidlone tak, że w efekcie jest 10-ząbkowy (tylko u mierznicy czarnej 5-ząbkowy), ząbki często koląco sztywne. Korona niewielka, zrosłopłatkowa, fioletowa, różowa lub biała, często z fioletowymi żyłkami. Płatki tworzą rurkę zakończoną dwoma wargami, górną prostą, czasem rozwidloną i dolną trójłatkową. Cztery pręciki, schowane pod górną wargą. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, cienka[5].
- Owoce
- Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze, gładkie rozłupki[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny jasnotowatych Lamiaceae. W obrębie rodziny klasyfikowany jest do podrodziny Lamioideae i plemienia Marrubieae[8].
- Wykaz gatunków[9]
- Ballota acetabulosa (L.) Benth.
- Ballota adenophora Hedge
- Ballota africana (L.) Benth.
- Ballota andreuzziana Pamp.
- Ballota antilibanotica Post
- Ballota aucheri Boiss.
- Ballota bullata Pomel
- Ballota byblensis Semaan & R.M.Haber
- Ballota cristata P.H.Davis
- Ballota damascena Boiss.
- Ballota deserti (Noë) Jury, Rejdali & A.J.K.Griffiths
- Ballota glandulosissima Hub.-Mor. & Patzak
- Ballota grisea Pojark.
- Ballota hirsuta Benth.
- Ballota hispanica (L.) Benth.
- Ballota inaequidens Hub.-Mor. & Patzak
- Ballota kaiseri Täckh.
- Ballota larendana Boiss. & Heldr.
- Ballota latibracteolata P.H.Davis & Doroszenko
- Ballota luteola Velen.
- Ballota macedonica Vandas
- Ballota macrodonta Boiss. & Balansa
- Ballota nigra L. – mierznica czarna
- Ballota philistaea Bornm.
- Ballota platyloma Rech.f.
- Ballota pseudodictamnus (L.) Benth.
- Ballota rotundifolia K.Koch
- Ballota saxatilis Sieber ex C.Presl
- Ballota sechmenii Gemici & Leblebici
- Ballota undulata (Sieber ex Fresen.) Benth.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
- ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 96, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 293. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ Ballota. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-03].
- ↑ Ballota. The Plant List. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).
