Maria Jehanne Wielopolska

Maria Jehanne Wielopolska

Maria-Jehanne (Joanna) z Colonna–Walewskich

Maria Jehanne Wielopolska
Data i miejsce urodzenia	16 lutego 1885 Suchodół
Data i miejsce śmierci	1940 miejsce nieznane, prawdopodobnie w ZSRR lub w niemieckim obozie koncentracyjnym
Narodowość	polska
Język	polski
Dziedzina sztuki	pisarka, publicystka, krytyk literacki
Ważne dzieła
Kryjaki
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Maria Jehanne Wielopolska (ur. 16 lutego 1885 w Suchodole, zm. 1940 w ZSRR bądź w niemieckim obozie) – polska pisarka, publicystka i krytyk literacki.

Urodziła się 16 lutego 1885 roku w Suchodole, pow. husiatyńskim^[1][2]. Pochodziła z rodziny Colonna-Walewskich h. Pierzchała. Była córką Antoniego i Sabiny Korytko h. Jelita (zm. 1922)^[3]. 30 października 1902 roku wyszła za mąż za Konrada hr. Wielopolskiego h. Starykoń (1870–1909)^[3]. Drugim jej mężem (do 1930) był Jerzy Strzemię-Janowski (zm. 1938)^[2]. Głosiła poglądy antyklerykalne, a siebie uznawała za ateistkę o nastawieniu socjalistycznym. Potwierdziła to w wielu artykułach, oraz w powieści Kryjaki (krytycznie oceniającej postawę kleru w czasie powstania styczniowego). W czasie I wojny światowej pracowała w służbie sanitarnej I Brygady Legionów Polskich, później prowadziła szwalnię dla żołnierzy. W 1915 roku została internowana na Węgrzech. Z powodu swojego pochodzenia i twórczości zyskała przydomek „Czerwonej hrabiny”. Była członkiem honorowym Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”^[2]. W latach 1927–1929 należała do redakcji „Głosu Prawdy”, potem przez 9 lat prowadziła dział recenzji filmowych i teatralnych w „Kurierze Porannym”. W 1933 roku objęła kierownictwo literackie nad filmem „Zabawka”^[4].

Była zwolenniczką Józefa Piłsudskiego i po zamachu majowym praktycznie porzuciła pisarstwo a zajęła się publicystyką prasową popierającą Marszałka. Była słynna z niezwykle ostrego języka^[5][6]. W 1939 roku zaatakowała Kazimierę Iłłakowiczównę po wydaniu jej zbioru wierszy „Ścieżka obok drogi”^[7]. Innym przykładem jej publicystyki z końca dwudziestolecia jest propozycja wprowadzenia „salutu cywilnego”, ponieważ – w jej opinii – w porównaniu do państw faszystowskich Polacy nie mieli jak oddawać szacunku Głowie Państwa, armii, poległym itp. w związku z czym tłumy na ulicach podczas uroczystości dawały „wyraz absolutnej bierności”^[8].

W maju 1939 roku wydano nakładem tygodnika „W natarciu” broszurę Marii Wielopolskiej „Silni, zwarci, gotowi ale i… czujni”, w której atakowała „pacyfistycznych” i „antymilitarystycznych” poetów, w tym Tuwima, Słonimskiego, Wittlina i Broniewskiego^[9]. Jej atak obejmował wiersze publikowane głównie w pierwszej połowie lat dwudziestych. Broszura ta była swego rodzaju kontrpropozycją środowisk prorządowych wobec głośnego w okresie marzec-maj 1939 roku artykułu Jerzego Pietrkiewicza, który atakował za to samo niemal dokładnie tych samych poetów (poza Broniewskim) ze stanowisk katolicko-narodowych i antysemickich, na łamach „Jutra Pracy”^[9].

Poza publicystyką polityczną Wielopolska zajęła się także propagowaniem savoir-vivre'u, którego – według niej – Polakom bardzo brakowało^[10]. Reguły ogłady propagowane przez nią w książce stały jednak w tak mocnej sprzeczności z używanym przez nią językiem, że było to podstawą do prześmiewczej krytyki prasowej^[11].

Zmarła w 1940 roku, jednak miejsce jej śmierci pozostaje nieznane. Prawdopodobnie zmarła w ZSRR lub w niemieckim obozie koncentracyjnym – taką niejednoznaczną wersję podaje Herminia Naglerowa^[12], jednak są to tylko hipotezy.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1935)^[13]
• Medal Niepodległości (9 listopada 1932)^[14]
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[15]
• Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego^[16]

• 1904 – Sęp – dramat maeterlinckowski
• 1911 – Pani El. Cykl nowoczesny^[17] – zbiór nowel
• 1913 – Faunessy. Powieść dzisiejsza^[18]
• 1913 – Kryjaki^[19] – opowieść o roku sześćdziesiątym trzecim z przedmową Stefana Żeromskiego
• 1915 – Synogarlice – zbiór opowiadań
• 1922 – Kontryfałowe lichtarze u świętej Agnieszki – zbiór opowiadań
• 1924 – Femina. Opowieść melodramatyczna^[20]
• 1925 – Braterstwo ludów. Rzecz o dziele nieświadomości
• 1925 – Danina^[21] – zbiór opowiadań
• 1926 – Nuwopowry (nowobiedaccy)^[22] – trzyaktowa bajka z 1001 nocy o powojennej prozie odegrana po raz pierwszy w Teatrze Polskim w Poznaniu dnia 01.06.1926 r.
• 1927 – Księga o przyjaciołach – wraz z Zofią Nałkowską
• 1935 – Więzienne drogi komendanta
• 1935 – Zapomniane rewelacje z magdeburskich dni
• 1937 – Krwawy sygnał
• 1937 – Marszałek w życiu codziennym
• 1938 – Obyczaje towarzyskie – zbiór esejów
• 1939 – Stolica Polski. Przewodnik dla wycieczek^[23]
• 1939 – Pliszka w jaskini lwa. Rozważania nad książką panny Iłłakowiczówny „Ścieżka obok drogi”^[24]
• 1939 – Silni, zwarci, gotowi, ale i… czujni. Rzecz o wczorajszych dywersantach^[25] – paszkwil na W. Broniewskiego, A. Słonimskiego i J. Tuwima

• Faryna-Paszkiewicz Hanna: Polemira. Niesłusznie zapomniana, Narodowe Centrum Kultury, Wydawnictwo Nisza, Warszawa 2016 (biografia Marii Jehanne Wielopolskiej).

• Dzieła Marii Wielopolskiej w Polonie
• Biogram pisarki w Wielkopolskim Słowniku Pisarek
• Biogram pisarki w internetowej bazie Eduteka
• Opis twórczości na portalu „BiblioNETka”
• Maria Jehanne Wielopolska w bazie filmpolski.pl