Lotnia Tańskiego

Lotnia Tańskiego – pierwszy polskiej konstrukcji szybowiec zbudowany w 1895 roku przez wynalazcę oraz pioniera awiacji w Polsce Czesława Tańskiego. Od nazwy wynalazku wywodzi się polska nazwa lotni, którą stosuje się do czasów obecnych na nazwanie konstrukcji tego typu.

Czesław Tański był artystą malarzem, ale jego największą pasją była awiacja. Już od 1893 roku zajmował się budową własnych udanych modeli latających o napędzie gumowym. Pod wpływem wiadomości o próbach lotów ślizgowych, jakich dokonywał Otto Lilienthal, zbudował w 1895 swój własny szybowiec, który nazywał "Lotnią"^[1]. Pierwsze nieudane próby lotów podjęte w 1895 roku na podwarszawskich polach zakończyły się roztrzaskaniem konstrukcji^[2].

W obliczu trudności w początku roku 1896 polski konstruktor próbował nawiązać kontakt ze sławnym pionierem szybownictwa Lilienthalem, deklarując listownie chęć wymiany doświadczeń^[3]. Niemiecki konstruktor odpowiedział mu również listownie w ogólnikowym tonie, zachęcając do pracy oraz chwaląc jego entuzjazm. Tański nie uzyskał jednak spodziewanej pomocy, więc swoją lotnię rozwijał i udoskonalał samodzielnie, wprowadzając wiele ulepszeń oraz modyfikacji^[4].

W czerwcu 1896 roku w miejscowości Wygoda^[3] koło Janowa Podlaskiego Tański dokonał nim kilku skoków długości 20-40 metrów. Początkowo startował skacząc pod wiatr z rusztowania o wysokości kilku metrów, a następnie wykorzystywał przeciwny wiatr biegnąc z trzymaną oburącz "Lotnią"^[5][6]. Dzięki swojej konstrukcji jako pierwszy na świecie miał się unieść w powietrze z płaskiego terenu. Kontrowersje wśród badaczy wywołuje jednak informacja, że udało mu się wykonać 30-metrowy lot z płaskiego terenu, który miał być pierwszym w historii szybownictwa wzlotem tego typu. Uważana jest ona za przesadzoną z uwagi na ograniczenia wynikające z konstrukcji lotni (według Andrzeja Glassa). Przeprowadzone przez Tańskiego próby wzlotów były pierwszymi lotami szybowcowymi na terenie Polski.

Szybowiec był konstrukcją posiadającą 7 m² powierzchni skrzydeł oraz masę całkowitą ok. 15-18 kilogramów^[5]. Skrzydła były zdejmowane, pokryte kombinacją cienkiej tkaniny gazy oraz papieru. Poszycie skrzydeł rozpięte było na drewnianej konstrukcji wykonanej z suchego drewna topoli oraz zamocowanych w nim osinowych pałąków^[3]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 8,6 (10) m, długość 2,2 (3,2) m. Obciążenie powierzchni wynosiło 11,5 kG/m².

Na bazie konstrukcji powstało również około pięciu innych wariantów szybowca. Jednym z nich był mięśniolot typu "kaczka" napędzany siłą nóg poruszających dwa śmigła^[7]. Ze względów finansowych konstruktorowi nie udało się jednak urzeczywistnić wielu projektów^[3].

Lotnia Tańskiego została zaprezentowana publiczności na pierwszej w Polsce wystawie awiacji, jaka odbyła się 4 grudnia 1909 roku w sali Stowarzyszenia Techników w Warszawie^[3]. "Lotnia" została później przekazana przez konstruktora do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, gdzie uległa zniszczeniu podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939.

Oryginał, który spłonął podczas niemieckiego bombardowania został zrekonstruowany i udostępniony dla zwiedzających w Muzeum Techniki w Warszawie znajdującym się w Pałacu Kultury i Nauki.

• Bolesław Orłowski: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979. ISBN 83-214-0021-3.

• Lotnia (Tańskiego) I i II. piotrp.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]..
• Tański "Lotnia IV", 1896 ("Lotnia V", "Lotnia-kaczka")
• Historia lotnictwa polskiego "Tański Lotnia".