Kromołów (wieś)

Zobacz też: Kromołów w innych znaczeniach tej nazwy.

Kromołów

wieś
Droga we wsi
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	krapkowicki
Gmina	Walce
Liczba ludności (2022)	400[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-344[3]
Tablice rejestracyjne	OKR
SIMC	0504551
Położenie na mapie gminy Walce Kromołów
Położenie na mapie Polski Kromołów
Położenie na mapie województwa opolskiego Kromołów
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego Kromołów
50°24′02″N 17°58′30″E/50,400556 17,975000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kromołów (dodatkowa nazwa w j. niem. Kramelau) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest w Kotlinie Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Walce w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 462 osoby^[4].

Wieś wzmiankowana w 1193 pod nazwą Cromolov. Następnie w dokumentach historycznych nazwę miejscowości notowano w formach: Kromolov, Kramlouvitz, Kramelaw. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Kramelau, a także wymienia obecnie stosowaną, polską nazwę Kramolow we fragmencie: „Kramelau (1312 Cromolouitz, 1534 Kramalaw, polnisch Kramolow)”^[7]. Nazwa Kramelau powstała w wyniku germanizacji wcześniejszej nazwy. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kromołów^[8]. Miejscowa ludność popularnie nazywa wieś Kramołów. Nazwa wsi łączona jest ze słowem „kram”, co potwierdza przypuszczenie, że była wsią targową^[9].

Kromołów jest jedną z najstarszych miejscowości na Górnym Śląsku. Przez obszar wsi prawdopodobnie przechodził „bursztynowy” szlak handlowy z Opola na Morawy^[10]. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była pod nazwą Cromolow w dokumencie wystawionym w dniu 19 kwietnia 1193 przez biskupa Żyrosława II, który potwierdził własność znajdującej się na skrzyżowaniu dróg karczmy dla opactwa św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Wieś była własnością opactwa cystersów w Kazimierzu^[9].

W 1228 Kromołów został pominięty w dokumencie przekazującym opactwu norbertanek w Czarnowąsach wsie pomiędzy rzekami Osobłogą i Stradunia. W dokumencie z 9 czerwca 1250 wystawionym w Lyonie papież Innocenty IV potwierdził własność majątków klasztoru w Czarnowąsach wymieniając jednocześnie kościół w Kromołowie. 13 marca 1282 w dokumencie biskupa wrocławskiego Tomasza II rozstrzygającym spór o dziesięcinę pomiędzy cystersom z Lubiąża a norbertankami z Czarnowąsów wspomniano wieś jako Cromolowic. Kolejny dokument, z 26 czerwca 1312, został sporządzony w Głogówku na okoliczność zrzeczenia się sołectwa przez ówczesnego sołtysa Petera de Lame i jego spadkobierców na rzecz klasztoru w Czarnowąsach^[9].

W czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 Kromołów wraz z okolicznymi wsiami został splądrowany i zniszczony przez husytów^[9]. W urbarzach głogówieckich z 1571 występują nazwiska: Jasik, Kurpiela, Kostka, Magosz^[10]. W dokumencie wystawionym w Czarnowąsach 28 października 1570 zawarte zostały informacje o folwarku i młynie w Kromołowie należącym do norbertanów^[9]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[11]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[12].

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa niosącego na ramieniu duży wór, po prawej i lewej wysokie kłosy zboża, a w otoku napis: CRAMELAU: GEM: SIGL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Kromołów / Powiat Prudnicki)^[13]. Pierwszą szkołę w Kromołowie zbudowano w 1862 z inicjatywy proboszcza z Brożca ks. Masura. W 1825 we wsi mieszkało 228 osób, a w 1890 razem z Czerniowem – 573 osób^[9]. W XIX wieku w Kromołowie funkcjonował młyn wodny^[14]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 639 mieszkańców Kromołowa 15 posługiwało się językiem niemieckim, 622 językiem polskim, a 1 był dwujęzyczny^[15].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kromołów znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[16]. Do głosowania uprawnionych było w Kromołowie 435 osób, z czego 356, ok. 81,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 353, ok. 81,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 428 głosów (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 428 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 397 osób (92,8%), a za Polską 31 osób (7,2%)^[17]. W okresie międzywojennym nastąpił dynamiczny rozwój wsi. Działały w niej trzy masarnie, dwa sklepy spożywcze, piekarnia, młyn, kowal, stolarz, kołodziej, trzej krawcy, dwie gospody z salami. Funkcjonowały również: orkiestra dęta, ochotnicza straż pożarna i klub sportowy^[9].

Armia Czerwona wkroczyła do Kromołowa 19 marca 1945 w ramach operacji górnośląskiej^{[potrzebny przypis]}. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[18]. Mieszkańcom Kromołowa, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

Prudnik

Głogówek

Biała

Kromołów

Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

W latach 1945–1950 Kromołów należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Walce^[19], w latach 1954–1961 do gromady Brożec^[20], a w latach 1961–1972 do gromady Żużela. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku^[21].

Do 1956 roku Kromołów należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kromołów został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego^[22].

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku^[23], kotlarz^[24], piekarz^[25], wędliniarz^[26]. W 1993 trwały obchody 800-lecia wsi^[9].

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[27]:

• kapliczka – dzwonnica, z pocz. XX w., znajduje się pośrodku wsi.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Kromołowie chronione są ponadto^[28][29]:

• budynek mieszkalny, nr 6, 1912
• budynek mieszkalny, nr 10, początek XX w.
• budynek mieszkalny, nr 38, 1890
• budynek mieszkalny, nr 42, 1899
• remiza strażacka, nr 50a, lata 30. XX w.
• szkoła, ob. przedszkole, nr 51, lata 30. XX w.
• budynek mieszkalny, nr 55, 1889
• budynek mieszkalny, nr 59, 1890
• budynek mieszkalny, nr 79, koniec XIX w.
• budynek mieszkalny, nr 95, początek XX w.
• kapliczka koło nr 30, początek XX w.
• kapliczka koło nr 40, koniec XIX w.
• kapliczka koło nr 80, koniec XIX w.
• kapliczka koło nr 83

Sołectwo zajmuje 4,9 km², zamieszkuje go 8% mieszkańców gminy^[30].

• 1825 – 228^[9]
• 1855 – 447
• 1861 – 506
• 1871 – 559^[31]
• 1885 – 573^[32]
• 1890 – 573^[9]
• 1905 – 624^[33]
• 1910 – 639^[15]
• 1912 – 649
• 1928 – 702
• 1941 – 646
• 1966 – 540^[34]
• 1998 – 494^[35]
• 2002 – 478^[35]
• 2009 – 466^[35]
• 2011 – 462^[35]
• 2015 – 434
• 2016 – 438
• 2017 – 430
• 2018 – 424
• 2019 – 418

We wsi działa m.in. przedszkole, OSP, LZS, restauracja, zespół „Alex-Band” i sklep.

Katolicy z Kromołowa należą do parafii Wszystkich Świętych w Brożcu (dekanat Krapkowice)^[36].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kromołowie^[37].

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kromołowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1920^[38]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kromołowie było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku^[39].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach^[40].

Teren wsi, jak i całej gminy Walce, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[41]. Gminę Walce obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[42].

• ColmarC. Grünhagen ColmarC., Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866  (niem.).
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
• O. Henryk Kałuża SVD Dzieje Parafii Brożec i Okolic, Brożec – Nysa 2009, s. 153–165
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.