Kolekcja samochodów sułtana Brunei

Kolekcja samochodów sułtana Brunei – największa na świecie prywatna kolekcja samochodów, z szacunkową wielkością ok. 7 tysięcy pojazdów^[1] i łączną wartością ok. 5 miliardów dolarów^[1]. Znana z wielu unikatowych samochodów, które europejscy producenci drogich i rzadkich samochodów w latach 90. XX wieku budowali na specjalne zamówienie 29. sułtana Brunei Hassanal Bolkiah, na czele z takimi firmami jak Aston Martin, Bentley, Ferrari czy Rolls-Royce.

Dynamiczna rozbudowa kolekcji została zaniechana po azjatyckim kryzysie finansowym z 1997 roku i kłopotach finansowych brata sułtana, Jefriego Bolkiah. W kolejnych latach wybrane modele zostały sprzedane, trafiły w użytkowanie innych członków rodziny królewskiej Brunei lub pozostały w zaniedbanych magazynach kolekcji, sukcesywnie niszczejąc z powodu braku konserwacji i niesprzyjających warunków klimatycznych. W 2001 udokumentowano jedno z wnętrz Bentleyów pokryte pleśnią^[2].

29. sułtan księstwa Brunei Hassanal Bolkiah zyskał medialną rozpoznawalność w drugiej połowie XX wieku, jako jedna z najzamożniejszych głów państw na świecie^[3]. Pod koniec lat 80. XX wieku zaczął on inwestować swój majątek w unikatowe samochody głównie europejskich producentów modeli luksusowych i sportowych, z ważną rolą jego młodszego brata Jefriego^[4]. W ciągu kolejnej dekady w 5 hangarach^[4] zgromadzono ok. 7 tysięcy samochodów^[4]. Część z nich było konstrukcjami produkowanymi seryjnie i dostępnymi w regularnej sprzedaży, z kolei istotną część w samochodowych zbiorach odegrały modele opracowane na specjalne zamówienie sułtana Brunei. Budowę takich modeli podjął się nie tylko Aston Martin, ale i Ferrari oraz sojusz Bentley-Rolls-Royce stanowiący w latach 90. własność koncernu Vickers. Dla tych dwóch ostatnich firm, które pod koniec XX wieku znalazły się w kłopotach finansowych, miliardowe nakłady sułtana Brunei na unikatowe samochody uratowały brytyjskich producentów samochodów luksusowych od widma bankructwa i stanowiły impuls do dalszego rozwoju^[5][6].

W kolekcji znalazło się co najmniej ok. 600 modeli Rolls-Royce'a, ponad 500 Mercedesów, 450 Ferrari czy 363 Bentleye^[4]. W składzie zbiorów odnotowano także duży udział modeli Jaguara, BMW i Land Rovera^[7].

Dynamiczny rozwój kolekcji samochodów rodziny królewskeij z Brunei zaniechał wybuch azjatyckiego kryzysu finansowego, po którym przestały do niej trafiać m.in. unikatowe samochody budowane na specjalne zamówienie^[4]. W 1998 roku książę Jefri Bolkiah stał się też obiektem zarzutów o defraudację i niegospodarność, co doprowadziło do konfliktu z rodziną^[4]. Odpływ środków na rozwój kolekcji zmusił sułtana do zwolnienia kadry wyspecjalizowanych mechaników^[4], a samochody w hangarach nie były już na masową skalę konserwowane. Brak klimatyzacji doprowadził do zniszczenia elementów mechanicznych i wykończeniowych wielu egzemplarzy^[8]. Wybrane samochody sprzedano, trafiając na rynek wtórny np. w Wielkiej Brytanii jak BMW serii 8^[9].

Istnienie wielu samochodów z kolekcji pozostawało sekretne zarówno w okresie ich opracowywania, jak i dostarczania transportem lotniczym do Brunei gotowych egzemplarzy. Do udokumentowania wybranych pojazdów doszło niekiedy po latach, jak w 1998 roku z SUV-em Bentley Dominator. Samochody z limitowanej serii sfotografowano przypadkiem w czasie załadunku do samalotu na lotnisku Heathrow przez dziennikarza brytyjskiego magazynu Autocar^[10]. W 2001 roku z kolei powstała rozbudowana dokumentacja kolekcji bezpośrednio w magazynie w Brunei, ukazując jej różnorodność i kondycję wybranych samochodów^[2]. O powstaniu unikatowego Ferrari Testarossa F90 Speciale włoska firma bezpośrednio nie informowała przez 18 lat od ukończenia projektu, potwierdzając to dopiero w 2005 roku^[11].

W drugiej dekadzie XXI wieku do informacji publicznej nie docierały nowe informacje na temat ogólnego statusu kolekcji sułtana. Jednakże, w mediach pojawiają się sporadycznie publikacje o transporcie wybranych samochodów monarchy do Wielkiej Brytanii w celach serwisowych. W kwietniu 2022 na lotnisku Heathrow sfotografowano McLarena F1 GTR, którego wcześniej publicznie widziano ostatni raz 10 lat wcześniej^[12].

W listopadzie 2023 brytyjski dom aukcyjny Iconic Auctioneers wystawił na sprzedaż unikatową limuzynę, Range Rovera Vogue LSE, który oryginalnie w 1994 roku został zbudowany dla brata Sułtana Brunei, Jefriego. Już 6 lat później samochód został sprzedany i przetransportowany do Szkocji, gdzie m.in. posłużył Mike'owi Tysonowi podczas jego walki z Lou Savarese na stadionie Hampden Park w Glasgow. W 2008 roku samochód kupił duński kolekcjoner, by w kolejnej dekadzie ponownie trafić do Wielkiej Brytanii i doczekać się aukcji w 2023 roku. Podczas 29 lat użytkowania przez różnych właścicieli, samochód przejechał 27 320 kilometrów^[13].

• 1985 Ferrari 288 GTO
• 1991 Jaguar XJR-15
• 1992 Ferrari F40
• 1994 Cizeta Moroder V-16
• 1995 Sbarro Alcador
• 1996 Ferrari F50
• 1997 McLaren F1 LM
• 1997 McLaren F1 GTR
• 1997 McLaren F1 GT
• 1998 Mercedes-Benz CLK GTR
• 2005 Leblanc Mirabeau