Klaus Mann

Klaus Mann

Klaus Mann (1933)
Data i miejsce urodzenia	18 listopada 1906 Monachium
Data i miejsce śmierci	21 maja 1949 Cannes
Narodowość	niemiecka
Język	niemiecki, angielski
Dziedzina sztuki	powieść, nowela, dramat, esej
Ważne dzieła
Mefisto Wulkan Punkt zwrotny
Multimedia w Wikimedia Commons

Klaus Mann (ur. 18 listopada 1906 w Monachium, zm. 21 maja 1949 w Cannes) – niemiecki pisarz, autor powieści, noweli, dramatów i esejów.

Klaus Mann urodził się w Monachium, w dzielnicy Schwabing, przy Franz-Joseph-Strasse 2, jako drugie dziecko pisarza Thomasa Manna (1875–1955) i Katii z domu Pringsheim (1883–1980)^[1]. Miał pięcioro rodzeństwa: trzy siostry Erikę, Monikę i Elisabeth oraz dwóch braci – Golo i Michaela^[1]. Jego stryjem był pisarz Heinrich Mann. Wychowywał się w mieszczańskim domu, gdzie dużą wagę przykładano do literatury i sztuki^[2]. W latach 1916–1922 uczęszczał do męskiego Gimnazjum Wilhelmińskiego (Wilhelmsgymnasium) w Monachium^[3]. Klaus Mann już od wczesnej młodości demonstrował swój homoseksualizm^[4]. Wśród ludzi pióra cenił sobie: Franza Kafkę, Rainera Rilkę, Walta Whitmana oraz André Gide`a (którego poznał osobiście w 1925)^[5].

W 1924 ukazały się na łamach gazet jego pierwsze utwory literackie, a po spotkaniu z aktorem Gustafem Gründgensenem – sztuka teatralna Anja und Esther, zapoczątkowana premierą w październiku 1925 w Hamburger Kammerspiele^[6]. Przedstawienie grane w wielu niemieckich teatrach, a także w Kopenhadze, Wiedniu i Rzymie budziło skrajne emocje – w wypełnionych po brzegi salach, spektakle otaczała aura skandalu z powodu zarzucania sztuce niemoralności i dekadencji^[6]. W 1925 odbył pierwszą podróż do Londynu i Paryża, a także do Afryki Północnej, oraz w drodze powrotnej przez Sycylię do Neapolu, Rzymu i Florencji^[7]. Pod koniec 1927 wraz z siostrą Eriką wyruszył w podróż dookoła świata przez: Stany Zjednoczone, Hawaje, Japonię, Koreę i ZSSR – relacja z tej podróży została wydana w książce Dookoła świata. Przygody z podróży^[8]. W 1930 wziął udział w kongresie Paneuropy w Wiedniu, gdzie przemawiał na sesji młodzieży, naświetlając niebezpieczeństwo jakie widział w angażowaniu się młodych Niemców w ruch faszystowski^[9].

13 marca 1933 Mann wyemigrował z III Rzeszy udając się do Paryża^[10], a rok później został pozbawiony obywatelstwa tego kraju^[11]. Uzyskał wówczas obywatelstwo Czechosłowacji i tym samym paszport, który umożliwił mu załatwienie wielu spraw na obczyźnie^[11]. W latach 1933–1935 wydawał w Amsterdamie pismo emigracyjne „Die Sammlung”^[12]. We wrześniu 1938 przeniósł się do Stanów Zjednoczonych^[13]. Lata emigracji, zbliżająca się nieuchronnie II wojna światowa, odmienna orientacja seksualna, uzależnienie od narkotyków, niespokojna miłość do krytyka literackiego Thomasa Quinna Curtisa oraz wiadomości o śmierci – często samobójczej kogoś z przyjaciół m.in. Ernsa Toller`a, intensyfikowały w Klausie Mannie coraz większe poczucie osamotnienia i depresji^[14]. W latach 1941–1942 wydawał w Nowym Jorku periodyk „Decision” (zlikwidowany z braku środków finansowych)^[15]. W 1943 uzyskał obywatelswto USA i wstąpił do armii amerykańskiej^[16] – trafił na front do Afryki Północnej, uczestniczył także w kampanii włoskiej^[17]. 8 maja 1945 w mundurze amerykańskiego żołnierza dotarł ponownie do Niemiec^[18]. W okresie powojennym przemierzał Europę jako publicysta, współpracując z pismami i radiem w wielu krajach^[19].

Klaus Mann pod koniec życia zmagał się z uzależnieniem od narkotyków i pogłębiającym się kryzysem psychicznym^[20]. Wieloletnie uzależnienie od środków odurzających doprowadziło pisarza do dysforii^[21]. 5 maja 1949 przyjechał do Nicei, by poddać się terapii detoksacyjnej – później zatrzymał się w pobliskim Cannes, gdzie 21 maja w wieku 42 lat popełnił samobójstwo, przedawkowując tabletki nasenne^[20][22]. 24 maja 1949 odbył się jego skromny pochówek na cmentarzu Grand Jas w Cannes^[23].

Klaus Mann podejmował w swoich utworach motywy homoseksualne oraz poruszał tematykę narkomanii – jego proza miała charakter autobiograficzny. Pozostawił po sobie dzienniki prowadzone w latach 1931–1949 (opublikowane w oficynie Ellermanna w Monachium w 1989) oraz obszerną korespondencję^[24].Archiwum Klausa Manna znajduje się w Bibliotece Miejskiej w Monachium na Gasteig^[25]. Pisał w języku niemieckim i angielskim^[22].

W powieści Mefisto przedstawił losy niemieckiego artysty w czasach narodowego socjalizmu na przykładzie kariery aktora Hendrika Höfgena, inspirowanej biografią Gustafa Gründgensa (ekranizacja w reżyserii Istvána Szabó w 1981).

Wybrana twórczość^[22]:

• Alexander. Roman einer Utopie (1929)^[26]
• Ucieczka na północ (1934; wyd. pol. 1992)
• Symfonia życia (1935; wyd. pol. 1936)
• Mefisto (1936, powieść początkowo ukazała się w Niemczech Wschodnich (NRD) w 1956, a Niemczech Zachodnich (RFN) w 1981; wyd. pol. 1957)
• Wulkan (Der Vulkan)^[26]
• Brzuchomówca (zbiór nowel, wyd. pol. 1986)
• Punkt zwrotny (autobiografia, 1952; wyd. pol. 1993)

• Irena Światłowska: Biografia człowieka poszukującego - Klaus Mann: Europejczyk, pisarz, bojownik antyfaszystowski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2007. ISBN 978-83-229-2464-8.
• Dwudziestolecie międzywojenne. red. Sławomir Żurawski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, seria: Epoki Literackie. ISBN 978-83-01-15509-4.