Khirbat Sara

Khirbat Sara (Khirbat es-Sar, Khirbet es-Sar, Khirbet Sarah, Khirbet Sara) – stanowisko archeologiczne w Jordanii. Położone jest na zachodnim przedmieściu współczesnego Ammanu, na skraju płaskowyżu (972 m n.p.m.)^[1]. W bazie MEGA Jordan, gromadzącej stanowiska z terenu Jordanii, oznaczone jest numerami 11304 (jako SARAH) i 3007 (jako Kh. Sar)^[2]. Starożytna nazwa osady nie jest znana.

Pierwsze wzmianki o stanowisku pojawiły się w publikacji Selaha Merrila z 1881 roku^[3], wspominali je też późniejsi podróżnicy w końcu XIX i na początku XX wieku, pozostawiając krótkie relacje. W 2000 roku Khirbat Sara znalazło się w projekcie badań powierzchniowych Chang-ho C. Ji z Uniwersytetu La Sierra w Kalifornii^[4]. Nie przeprowadzono jednak badań wykopaliskowych ani kompleksowego rozpoznania^[1]. W 2018 prace na stanowisku rozpoczęła ekspedycja archeologiczna Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. Jolanty Młynarczyk oraz dr. Mariusza Burdajewicza z Uniwersytetu Warszawskiego. Podczas pierwszego sezonu wykonano mapę wszystkich reliktów architektury widocznych w terenie, a także badania geofizyczne metodą elektrooporową. Pozwoliło to na stworzenie pierwszej w historii pełnej mapy Khirbat Sara^[1]. Zadokumentowano fragmenty ceramiki z różnych okresów, od epoki żelaza po średniowiecze, z czego większość, około 80%, to malowana ceramika z okresu mameluckiego^[4]. Ze względu na swoje położenie osada musiała w starożytności stanowić ważny punkt strategiczny i handlowy na drodze łączącej dolinę Jordanu z Rabbat Ammon (czyli grecko-rzymską Filadelfią, obecnym Ammanem)^[1]. Ustalono funkcję obiektów widocznych na powierzchni – był to prawdopodobnie kompleks świątynny. Badania geofizyczne wykazały obecność pod ziemią licznych murów tworzących budowle^[4].

• Młynarczyk, J., Burdajewicz, M. with Appendix by Ryndziewicz, R. (2018). Archaeological survey at the site of Khirbat el-Sar/Sara) Jordan, with Appendix: Preliminary results of the geophysical survey at Khirbat al-Sar/Sara, Jordan. Polish Archaeology in the Mediterranean, 27/1
• Glueck, N. (1939). Explorations in Eastern Palestine III, The Annual of the American Schools of Oriental Research, Vol. 18/19
• Merrill, S. (1881). East of the Jordan, New York

• Khirbat es-Sar
• MEGA-Jordan