Franz Landsberger
Data i miejsce urodzenia | 4 stycznia 1854 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 9 września 1925 |
Zawód, zajęcie | finansista |
Rodzice | Mayer Landsberger i Dorothea Charlotta Muhr |
Małżeństwo | Sabine Landsberger |
Franz Landsberger (ur. 4 stycznia 1854 w Löwenbergu, zm. 9 września 1925 w Bytomiu[1]) – niemiecki finansista, przedsiębiorca i radny miejski pochodzenia żydowskiego. Inicjator i główny fundator budowy gmachu teatru miejskiego w Bytomiu, będącego obecnie siedzibą Opery Śląskiej.
Nie mylić z Franzem Landsbergerem historykiem sztuki.
Życiorys
Syn żydowskiego kupca Mayera Landsbergera i Dorothei Charlotty Muhr[2][3]. Uczęszczał do gimnazjum w Briegu, a następnie odbył trzyletnią praktykę u złotnika. Po przyjeździe do swojego brata Adolfa, mieszkającego w Katowicach, odbył przyuczenie do zawodu handlowca[4]. W latach 80. XIX wieku przeniósł się do Bytomia.
Był dyrektorem Oberschlesischer Bank w Bytomiu (pol. Bank Górnośląski). Po jego przejęciu przez Dresdener Bank, został dyrektorem jego filii bytomskiej. Funkcję tę pełnił do przejścia na emeryturę w 1913 roku[5]. Był również radnym miejskim i członkiem rady nadzorczej Schlesische Elektizitäts und Gaz AG. Zainicjował powołanie Konzerthausgesellschaft (pol. Towarzystwo Domu Koncertowego), którego był sekretarzem[6]. Towarzystwo zainicjowało i ufundowało budowę gmachu bytomskiego teatru miejskiego i domu koncertowego (obecnego budynku Opery Śląskiej w Bytomiu)[1]. 1 października 1901 roku teatr został otwarty uwerturą Poświęcenie domu Ludwiga van Beethovena[7]. Założył kwartet smyczkowy, również z jego inicjatywy powstał chór Beuthener Musikverein, z którego rozwinęło się słynne później towarzystwo chóralne Singverein Beuthen[4].
Zmarł nagle na udar mózgu w Bytomiu 9 września 1925[2]. Jego żona, Sabine Landsberger w 1937 wyemigrowała do Amsterdamu, a sześć lat później została deportowana do obozu koncentracyjnego w Sobiborze, gdzie zmarła 13 marca 1943 w wieku 83 lat[7][8].
W 1925 roku w foyer bytomskiego teatru miejskiego odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową, którą usunięta została w w latach 30. przez nazistowskie władze. Jej ponownego odsłonięcia dokonano w czerwcu 2024 roku[7][9].
Wnuczka Landsbergera, Rita Roland(inne języki), wyemigrowała do Hollywood, gdzie pracowała jako montażystka filmowa w wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer przy produkcjach filmowych takich jak Penelopa z Natalie Wood w roli głównej, Bez zobowiązań z Kirkiem Douglasem czy Eleanor i Franklin w Białym Domu za który uhonorowana została nagrodą Emmy w kategorii najlepszy montaż[10].
Przypisy
- ↑ a b Franz Landsberger - finansista, pasjonat muzyki, założyciel bytomskiego teatru [online], Muzeum w Gliwicach [dostęp 2022-07-06] (pol.).
- ↑ a b SławomirS. Pastuszka SławomirS., Pochówki osób skremowanych na cmentarzach żydowskich Górnego Śląska [online], Sławomir Pastuszka, 6 października 2022 [dostęp 2024-06-15] (pol.).
- ↑ http://gen.scatteredmind.co.uk/images/certs/m/m_6313_6312.png
- ↑ a b Buchankündigung: „Vom Theater zur Schlesischen Oper – Franz Landsbergers visionäre Mission“ von Izabella Kühnel - Silesia News [online], 12 grudnia 2023 [dostęp 2024-06-15] (niem.).
- ↑ PrzemysławP. Nadolski PrzemysławP., Landsberger Franz, [w:] JanJ. Drabina, Towarzystwo MiłośnikówT.M. Bytomia (red.), Bytomski słownik biograficzny, Bytom: Tow. Miłośników Bytomia, 2004, s. 135, ISBN 978-83-908018-6-5, OCLC ocm56546928 [dostęp 2024-06-13] .
- ↑ IzabellaI. Wójcik-Kühnel IzabellaI., DawidD. Smolorz DawidD. (red.), Od Teatru Miejskiego i Domu Koncertowego do Opery Śląskiej: życie dla sztuki Franza Landsbergera = Vom Stadttheater und Konzerthaus zur Schlesischen Oper: Franz Landsbergs Leben für die Kunst, Bytom: Liga Kobiet Nieobojętnych, 2023, ISBN 978-83-953470-1-6 [dostęp 2024-07-03] .
- ↑ a b c Ocalić od zapomnienia: Franz Landsberger – finansista, miłośnik muzyki, założyciel Teatru Bytomskiego – Forum Polonicum [online] [dostęp 2024-06-15] (pol.).
- ↑ Sabina Landsberger-Zerkowski (Danzig, 14 april 1860 - Sobibor, 13 maart 1943) [online], www.oorlogsbronnen.nl [dostęp 2024-06-15] (niderl.).
- ↑ Człowiek, który zbudował Operę Śląską [online], www.zyciebytomskie.pl, 16 maja 2024 [dostęp 2024-06-15] (pol.).
- ↑ Rita Roland - Awards [online], IMDb [dostęp 2024-06-15] (ang.).