Foka

Ten artykuł dotyczy rodzaju ssaków. Zobacz też: inne znaczenia słowa foka.
Foka
Phoca
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – foka pospolita (P. vitulina)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Infrarząd

Arctoidea

Nadrodzina

Phocoidea

Rodzina

fokowate

Rodzaj

foka

Typ nomenklatoryczny

Phoca vitulina Linnaeus, 1758

Synonimy
  • Ambysus[a] Rafinesque, 1815[2]
  • Arctias[a] Rafinesque, 1815[2]
  • Calocephalus F. Cuvier, 1826[3]
  • Halicyon J.E. Gray, 1864[4]
  • Haliphilus J.E. Gray, 1866[5]
Gatunki

4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Foka[6] (Phoca) – rodzaj dużych, morskich ssaków z rodziny fokowatych (Phocidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w północnym Oceanie Atlantyckim i Spokojnym, w przybrzeżnych wodach Ameryki Północnej, północnej Europy i wschodniej Azji[7][8][9].

Morfologia

Długość ciała samic 120–170 cm, samców 140–190 cm; masa ciała samic 65–120 kg, samców 85–140 kg; nowo narodzone foki mierzą 75–100 cm i ważą 7–12 kg[8][10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w pierwszej części dziesiątego wydania Systema Naturae[1]. Linneusz wymienił cztery gatunki – Phoca ursina Linnaeus, 1758, Phoca leonina Linnaeus, 1758, Phoca rosmarus Linnaeus, 1758 i Phoca vitulina Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) Phoca vitulina Linnaeus, 1758 (foka pospolita).

Etymologia

  • Phoca: gr. φωκη phōkē ‘foka’[11].
  • Ambysus: etymologia niejasna, Rafinesque nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[12].
  • Arctias: gr. αρκτος arktos ‘niedźwiedź’; przyrostek -ιας -ias ‘specjalna cecha’[13].
  • Calocephalus: gr. καλος kalos ‘piękny’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’[14]. Gatunek typowy: Cuvier wymienił kilka gatunków – Calocephalus discolor F. Cuvier, 1826 (species inquirenda), Calocephalus lagurus F. Cuvier, 1826 (= Phoca groenlandica Erxleben, 1777), Calocephalus vitulinus F. Cuvier, 1826 (= Phoca vitulina Linnaeus, 1758), Calocephalus leporinus F. Cuvier, 1826 (= Phoca barbata Erxleben, 1777), Calocephalus groenlandicus F. Cuvier, 1826 (= Phoca groenlandica Erxleben, 1777), Calocephalus hispidus F. Cuvier, 1826 (= Phoca hispida von Schreber, 1775) i Calocephalus barbatus F. Cuvier, 1826 (= Phoca barbata Erxleben, 1777) – z których gatunkiem typowym jest Phoca vitulina Linnaeus, 1758.
  • Halicyon: gr. ἁλι- hali- ‘morski’, od ἁλς hals, ἁλος halos ‘morze’; κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Halicyon richardii[b] J.E. Gray, 1864.
  • Haliphilus: gr. ἁλι- hali- ‘morski’, od ἁλς hals, ἁλος halos ‘morze’; φιλος philos ‘miłośnik’, od φιλεω phileō ‘kochać’[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Halichoerus antarcticus Peale, 1848 (= Phoca vitulina Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[16][10][7]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[6] Podgatunki[8][7][10] Rozmieszczenie geograficzne[8][7][10] Podstawowe wymiary[8][10][c] Status
IUCN[17]
Phoca vitulina Linnaeus, 1758 foka pospolita 3 podgatunki północny Ocean Atlantycki w północno-wschodniej Kanadzie, wschodnich Stanach Zjednoczonych, zachodniej i wschodniej Grenlandii, Islandii, na Svalbardzie i w Morzu Barentsa na południe do północno-zachodniej Francji (Bretania), północnego Oceanu Spokojnego od Aleutów wzdłuż zachodniej Kanady i zachodnich Stanów Zjednoczonych do Kalifornii Dolnej w północnym Meksyku na wschodzie i wzdłuż Kamczatki i Wysp Kurylskich do Hokkaido w północnej Japonii na zachodzie DC: 120–190 cm
MC: 80–140 kg 		 LC 
Phoca largha Pallas, 1811 foka plamista gatunek monotypowy północny Ocean Spokojny od Morza Żółtego i Zatoki Pohaj w północnej Chińskiej Republice Ludowej na północ przez Morze Japońskie, Morze Ochockie, Morze Beringa i Morze Czukockie do zachodniego Morza Beauforta i Alaski DC: 151–176 cm
MC: 65–115 kg 		 LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunki wymarłe:

  • Phoca moori Newton, 1890[18] (Europa)
  • Phoca procaspica Gadzhiev, 1961[19] (Azja)

Uwagi

  1. ↑ a b Nomen nudum.
  2. ↑ Podgatunek P. vitulina.
  3. ↑ DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 37. (łac.).
  2. ↑ a b C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).
  3. ↑ F. Cuvier: Phoque. (Mamm.). W: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu'en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 39. Paris; Strasbourg: F. G. Levrault; Le Normant, 1826, s. 544. (fr.).
  4. ↑ J.E. Gray. Notes on seals (Phocidae), including the description of a new seal (Halicyon richardii) from the West Coast of North America. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 28, 1864. (ang.). 
  5. ↑ J.E. Gray. Observations on the „Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes, by Theodore Gill”. „The Annals and magazine of natural history”. Third series. 17 (102), s. 446, 1866. (ang.). 
  6. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  8. ↑ a b c d e B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 180–182. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  9. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Phoca. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
  10. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 680. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  11. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 532.
  12. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 92.
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 116.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 154.
  15. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 307.
  16. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).
  17. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-09]. (ang.).
  18. ↑ E.T. Newton. On some new mammals from the Red and Norwich Crags. „Quarterly Journal of the Geological Society”. 46 (1–4), s. 446, 1890. DOI: 10.1144/GSL.JGS.1890.046.01-04.29. (ang.). 
  19. ↑ D.D. Gadzhiev D.D., [Późnosarmacka fauna hipparionowa z Eldaru], [w:] Praca doktorska, Baku: Azerbejdżańska Akademia Nauk, 1961, s. 1–37  (ros.).

Bibliografia

  • T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
  • NKC: ph684172
  • J9U: 987007532118205171
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 46559161
  • GBIF: 2433485
  • identyfikator iNaturalist: 41707
  • ITIS: 180641
  • NCBI: 9717
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 36936