Cmentarz żydowski w Żabnie
nr rej. A-336 z 02.11.1990 | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Miejscowość | Żabno | ||
Adres | ul. Kościuszki | ||
Typ cmentarza | wyznaniowy | ||
Wyznanie | judaizm | ||
Stan cmentarza | nieczynny | ||
Powierzchnia cmentarza | 1 ha | ||
Data otwarcia | 1692 | ||
Położenie na mapie Żabna | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego | |||
Położenie na mapie gminy Żabno | |||
50°08′28″N 20°53′28″E/50,141111 20,891111 | |||
|
Cmentarz żydowski w Żabnie – znajduje się w rejonie zwanym Zakirchale, do którego dojście prowadzi ul. Kościuszki. Jest jedyną pamiątką zachowaną po żabieńskiej społeczności żydowskiej[1].
Żydzi otrzymali prawo osiedlenia się w Żabnie w 1675 (przywilej potwierdzono w 1723). Cmentarz został założony w 1692 na podstawie przywileju gwarantującego Żydom również budowę synagogi, domów, nabywanie gruntów, prowadzenie handlu i rzemiosła oraz zwolnienia z niektórych podatków[1].
Nekropolia zajmuje powierzchnię 1 ha[2] i jest ogrodzona częściowo murem betonowym, a częściowo metalową siatką. Na zniszczonym podczas okupacji niemieckiej cmentarzu zachowało się około 100 macew wykonanych z piaskowca i wapienia, posiadają inskrypcje w języku hebrajskim. Ornamentyka macew nie odbiega od standardowych przedstawień charakterystycznych dla sztuki żydowskiej, a zatem motywów korony, świec, lwów, czy detali roślinnych[1]. W latach 90. XX wieku odbudowano ohel, budynek osłaniający mogiły cadyków: Izraela Elimelecha Ungera, jego syna Jakuba Izaaka i wnuka Szaloma Dawida[1].
W 1942 roku nekropolia była miejscem egzekucji osób pochodzenia żydowskiego i romskiego. W marcu 1942 pochowano tu kilkanaście osób zamordowanych przez Niemców na terenie miasta, a we wrześniu tego roku rozstrzelano tutaj część Żydów z likwidowanego w Żabnie getta (resztę wywieziono do niemieckiego obozu w Bełżcu lub zamordowano w Dąbrowie Tarnowskiej)[1]. Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła, w której pochowano ponad stu Żydów zamordowanych przez Niemców. W roku 2004 wzniesiono pomnik ku pamięci tych ofiar Holokaustu. Na pomniku wyryto napis: Błogosławionej pamięci kilkuset żydowskich mieszkańców Żabna, ofiar hitlerowskich zbrodni w okresie II wojny światowej. Fundatorami obiektu byli Genowefa Dombek, Mala Forst i Anna Shore[1].
Przed 1939, bezpośrednio przy bramie cmentarnej istniały dwa budynki: mieszkanie dozorcy i bet tahara (miejsce rytualnego obmywania zwłok). Oba obiekty zniszczyli Niemcy w czasie okupacji[1].
W roku 1990 cmentarz wpisano do rejestru zabytków[3]
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Gmina Żabno. Cmentarz żydowski w Żabnie, Urząd Miejski w Żabnie, 2013, folder turystyczny
- ↑ Burchard podaje datę powstania cmentarza ogólnie XVII w.
- ↑ SuperS. User SuperS., Rejestr zabytków [online], www.wuoz.malopolska.pl [dostęp 2017-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-12] (pol.).
Bibliografia
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 223.
- Mapa WIG Tarnów Pas 48 Słup 32 Warszawa 1937 r.
Linki zewnętrzne
- Cmentarz żydowski w Żabnie na portalu Wirtualny Sztetl
- Więcej na temat nekropolii
- Cmentarz żydowski w Żabnie (zdjęcia). [dostęp 2017-03-02].