Chane-je Diw

Chane-je Diw (pers. خانه دیو, spotykane zanglicyzowane zapisy: Khune-ye Div, Khone-ye Div) – stanowisko archeologiczne położone w Iranie, w ostanie Chorasan-e Razawi (historyczna kraina Chorasan). Ulokowane jest na wierzchołku ostrogi skalnej, w paśmie górskim Riwand, w przełomie rzeki o tej samej nazwie^[1].

Wykopaliska rozpoczęły się w 2008 roku z ramienia Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, Instytutu Archeologii UW oraz Iranian Center for Archaeological Research. Jest to ekspedycja polsko-irańska, którą ze strony polskiej kieruje dr hab. Barbara Kaim z Instytutu Archeologii UW. Badana na stanowisku kamienna struktura to czahar tagh, co w języku perskim oznacza „cztery łuki”, czyli typ obiektu charakterystycznego dla świątynnej i pałacowej architektury okresu sasanidzkiego^[2]. Czahar tagh to równoboczna budowla złożona z czterech łuków lub sklepień kolebkowych wspartych na narożnych filarach, centralna część przekryta jest kopułą. Tym samym wewnątrz powstaje pomieszczenie na planie krzyża^[3].

Obiekt znajduje się około dwa kilometry od osady, której pozostałości zostały zidentyfikowane dzięki badaniom powierzchniowym przeprowadzonym w 2010 roku. Pierwszy sezon badań pozwolił na poznanie planu budowli i potwierdzenie tezy, że jest to czahar tagh. Wejście znajdowało się na jej północno-wschodnim boku i było poprzedzone wąskim korytarzem. Wyposażenie odkryte w głównym pomieszczeniu wskazuje, że mogła być to zoroastryjska świątynia ognia, z uwagi na znaczne zniszczenia nie znaleziono jednak kluczowej instalacji, czyli ołtarza ognia^[2]. Zidentyfikowano natomiast fragmenty dużej platformy, które mogą być jego pozostałością. W kolejnych sezonach (2009–2010) wykonano następne sondaże i ustalono fazy chronologiczne, a także zidentyfikowano kolejne obiekty w otoczeniu budowli. Na wschód od niej odkryto wykuty w skale kwadratowy zbiornik służący do przechowywania wody – jego ściany pokryte były gipsowym tynkiem, który poddany został pracom konserwatorskim. Konserwacja objęła również tynki pokrywające schody w obrębie pomieszczenia o nieznanym przeznaczeniu, które przylegało do północno-wschodniego boku budowli^[4].

• Kaim, B., Bakhtiari, M. and Hashemi, H. (2013). Khone-ye Div. Preliminary report on the second and third seasons of Irano–Polish excavations (2009 and 2010). Polish Archaeology in the Mediterranean, 22, 543–551.
• Kaim, B. and Hashemi, H. (2010). Khone-ye Div. Preliminary report on the first season of Irano–Polish excavations. Polish Archaeology in the Mediterranean, 19, 603–611.

• Khune-ye Div