Cerkiew Szymona Słupnika w Chyrzynce

Cerkiew Szymona Słupnika
w Chyrzynce

A-472 z dnia 30.09.1993[1]
Widok od strony prezbiterium
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Chyrzyna
Wyznanie	obecnie nieużytkowana
Kościół
Wezwanie	św. Szymona Słupnika
Historia Data zakończenia budowy 1857 Poprzednie wyznanie Kościół Greckokatolicki w Polsce do 1947 Fundator hrabia Adam Starzyński
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno
Położenie na mapie gminy Krzywcza Chyrzynka, cerkiew
Położenie na mapie Polski Chyrzynka, cerkiew
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Chyrzynka, cerkiew
Położenie na mapie powiatu przemyskiego Chyrzynka, cerkiew
49°46′38,35″N 22°32′48,63″E/49,777319 22,546842
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew pw. Szymona Słupnika w Chyrzynce – greckokatolicka, zbudowana w 1857 z fundacji hrabiego Adama Starzyńskiego. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w 1947 roku wykorzystywana przez pewien czas jako owczarnia. W latach 90. XX w. naprawiono dach i zakonserwowano ściany.

Cerkiew orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej. Trójdzielna: prezbiterium zamknięte trójbocznie, szersza kwadratowa nawa i prostokątny przedsionek. Nad każdą z części osobne dachy kalenicowe, kryte blachą, zwieńczone baniastymi hełmami z pseudolatarniami i żelaznymi krzyżami. Nad przedsionkiem złamany krzyż, nad prezbiterium brak krzyża i uszkodzona latarnia. W południowej ścianie nawy otwory okienne bez okien, w północnej ścianie zabite deskami. Drzwi wejściowe urwane, brak podłogi.

Wewnątrz stropy płaskie. Na ścianach i stropie polichromia o motywach figuralnych i architektonicznych, wykonana w 1911 przez Andrzeja Demkowycza. Wśród zachowanych malowideł m.in. wizerunek Boga Ojca w prezbiterium, scena Zmartwychwstania w otoczeniu postaci czterech Ewangelistów, Chrzest w Jordanie i Pokłon Trzech Króli. W zachodniej części nawy chór, wsparty na dwóch słupach.

• 
  Elewacja boczna
• 
  Wnętrze
• 
  Elewacja frontowa

Unikalnym elementem architektonicznym jest zrębowa przegroda ikonostasowa pomiędzy nawą a prezbiterium. Rozwiązania takie spotkać można tylko w najstarszych cerkwiach drewnianych w Polsce z XVI i XVII wieku, np. w Radrużu i Gorajcu. Ściana taka stanowiła element konstrukcji budynku a zarazem umieszczano (lub malowano) na niej elementy ikonostasu. W późniejszych czasach już nie występowała w cerkwiach a ikonostas montowano na ażurowych ramach z listew drewnianych. Przypuszcza się, że ekipa ciesielska wzorowała się na rozwiązaniu z poprzedniej cerkwi. Przegroda ma trzy wejścia: centralne, królewskie wrota i dwoje bocznych, niższych wrót diakońskich. Wszystkie zamknięte półkoliście, z węgarami po bokach. W górnej części przegrody wycięty duży otwór, stylizowany na ośli grzbiet, przez który widać z nawy malowidła na stropie prezbiterium. W przejściu z przedsionka do nawy prostokątny portal z napisem fundacyjnym i data budowy, pisaną cyframi arabskimi i cyrylicą.

W 2014 przeprowadzono remont dachu, ułożono nową podłogę i przeprowadzono rekonstrukcję stolarki drzwiowej^[2].

Obok cerkwi murowana dzwonnica, kryta blachą, bez dzwonów.

• M.A. Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat, Rewasz, Pruszków, 2003
• Stanisław Kryciński, Pogórze Przemyskie, wyd. REWASZ, Pruszków 2007
• Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku, – praca zbiorowa, wyd. Reg. Ośr. Studiów i Ochr. Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, 1997
• Andrzej Saładiak, Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce, Burchard Edition, Warszawa 1993