Celurozaury
Coelurosauria | |||
von Huene, 1914 | |||
kompsognat | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | zauropsydy | ||
Podgromada | diapsydy | ||
Infragromada | archozauromorfy | ||
(bez rangi) | archozaury | ||
(bez rangi) | Ornithodira | ||
Nadrząd | dinozaury | ||
Rząd | dinozaury gadziomiedniczne | ||
Podrząd | teropody | ||
Infrarząd | tetanury | ||
(bez rangi) | celurozaury | ||
| |||
|
Celurozaury (Coelurosauria) – grupa teropodów definiowana filogenetycznie jako wszystkie te gatunki, które są bliższe ptakom niż karnozaurom. Należą do niej między innymi tyranozauroidy, dromeozaury, ornitomimozaury i ptaki. Dzisiaj występuje tylko jedna grupa celurozaurów – ptaki[1].
Cechy charakterystyczne
Celurozaury są jedną z najbardziej zróżnicowanych grup dinozaurów. Obejmuje one zarówno olbrzymich mięsożerców jak tyranozaur, jak i najmniejsze z dinozaurów – np. rodzaj Epidendrosaurus[2] i kolibry. Mimo wszystko wszystkie one mają kilka cech wspólnych:
- kość krzyżowa dłuższa niż u innych dinozaurów
- sztywny ogon
- pochylona kość łokciowa
- kość piszczelowa krótsza od kości udowej
Pióra
Większość dinozaurów u których stwierdzono obecność piór to celurozaury[3][4][5]. Były to pióra różnego rodzaju: od pojedynczych nierozgałęzionych włókien aż po niemal w pełni wykształcone lotki i sterówki. Mimo wszystko odkryto też nieupierzone celurozaury takie jak jurawenator (jednak jest to osobnik młody i nagie łuski widać tylko w okolicy ogona). Większość palentologów uważa ptaki za celurozaury[1].
Klasyfikacja
- dinozaury (Dinosauria)
- gadziomiedniczne (Saurischia)
- teropody (Theropoda)
- tetanury (Tetanurae)
- takson celurozaury (Coelurosauria)
- rodzina celury (Coeluridae)
- rodzina kompsognaty (Compsognathidae)
- nadrodzina tyranozauroidy
- rodzina tyranozaury (Tyrannosauridae)
- takson maniraptorokształtne (Maniraptoriformes)
- nadrodzina ornitomimozaury
- rodzina garudymimy (Garudimimidae)
- rodzina harpymimidy (Harpymimidae)
- rodzina deinocheiry (Deinocheiridae)
- rodzina ornitomimy (Ornithomimidae)
- takson maniraptory (Maniraptora)
- nadrodzina terizinozauroidy
- rodzina terizinozaury (Therizinosauridae)
- takson Pennaraptora
- takson owiraptorozaury
- rodzina awimimy (Avimimidae)
- rodzina kaudipteryksy (Caudipteridae)
- rodzina cenagnaty (Caenagnathidae)
- rodzina owiraptory (Oviraptoridae)
- takson Paraves
- rodzina dromeozaury (Dromaeosauridae)
- rodzina troodony (Troodontidae)
- rodzina Scansoriopterygidae
- GROMADA ptaki (Aves)
- takson archeopteryksokształtne
- rodzina archeopteryksy (Archaeopterygidae)
- takson archeopteryksokształtne
- takson owiraptorozaury
- nadrodzina terizinozauroidy
- nadrodzina ornitomimozaury
- takson celurozaury (Coelurosauria)
- tetanury (Tetanurae)
- teropody (Theropoda)
- gadziomiedniczne (Saurischia)
Występowanie
Wiadomo, że celurozaury istniały już w późnej jurze (np. ornitolest)[6] i żyją do dzisiaj (ptaki). Jednak kwestią sporną jest kiedy po raz pierwszy się pojawiły. Archeopteryks występował 150 mln lat temu[7], Coelurus fragilis późnej jurze temu[8], pedopenna 168–152 mln lat temu[9], Iliosuchus 168–166 mln lat temu[10] (choć przez niektórych jest uważany za karnozaura). We wczesną jurę na terytorium chińskim występował Eszanozaur[11]. Biorąc pod uwagę te znaleziska oraz inne za najprawdopodobniejszy wiek pojawienia się celurozaurów uznaje się wczesną jurę. Istnieją tropy celurozaurów z późnego triasu[12], oraz wczesnej i środkowej jury[13][14].
Coelurosaurus
Coelurosaurus to nieopisany rodzaj dinozaura (nomen nudum), nazwany tak przez Fridericha von Hue w 1929. Z powodu braku formalnego opisu dinozaur ten nie jest brany pod uwagę w pracach naukowych, choć pojawia się na niektórych listach dinozaurów.
Filogeneza
Kladogram celurozaurów za Weishampel, Dodson & Osmólska, 2004[15]
Coelurosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
- ↑ a b Oliver W.M.O.W.M. Rauhut Oliver W.M.O.W.M., ChristianCh. Foth ChristianCh., The Origin of Birds: Current Consensus, Controversy, and the Occurrence of Feathers, ChristianCh. Foth, Oliver W.M.O.W.M. Rauhut (red.), Fascinating Life Sciences, Cham: Springer International Publishing, 2020, s. 27–45, DOI: 10.1007/978-3-030-27223-4_3, ISBN 978-3-030-27223-4 (ang.).
- ↑ FuchengF. Zhang FuchengF. i inni, A juvenile coelurosaurian theropod from China indicates arboreal habits, „Naturwissenschaften”, 89 (9), 2002, s. 394–398, DOI: 10.1007/s00114-002-0353-8, ISSN 1432-1904 (ang.).
- ↑ UlysseU. Lefèvre UlysseU. i inni, Feather Evolution in Pennaraptora, ChristianCh. Foth, Oliver W.M.O.W.M. Rauhut (red.), Fascinating Life Sciences, Cham: Springer International Publishing, 2020, s. 103–118, DOI: 10.1007/978-3-030-27223-4_7, ISBN 978-3-030-27223-4 (ang.).
- ↑ Daniel T.D.T. Ksepka Daniel T.D.T., Feathered dinosaurs, „Current Biology”, 30 (22), 2020, R1347–R1353, DOI: 10.1016/j.cub.2020.10.007, ISSN 0960-9822 [dostęp 2024-01-01] .
- ↑ WiktoriaW. Gornig WiktoriaW., CZY TYRANOZAUR MIAŁ SKRZYDŁA? PIÓRA U NIEPTASICH DINOZAURÓW, „Kosmos”, 68 (4), 2019, s. 543–551, DOI: 10.36921/kos.2019_2561, ISSN 2658-1132 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
- ↑ PhilP. Senter PhilP., FORELIMB FUNCTION IN ORNITHOLESTES HERMANNI OSBORN (DINOSAURIA, THEROPODA): FORELIMB FUNCTION IN A CRETACEOUS THEROPOD, „Palaeontology”, 49 (5), 2006, s. 1029–1034, DOI: 10.1111/j.1475-4983.2006.00585.x [dostęp 2023-12-31] (ang.).
- ↑ KevinK. Padian KevinK., Luis M.L.M. Chiappe Luis M.L.M., The origin and early evolution of birds [online], 1998 [dostęp 2023-12-30] (ang.).
- ↑ Peter J.P.J. Makovicky Peter J.P.J., A New Small Theropod from the Morrison Formation of Como Bluff, Wyoming, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 17 (4), 1997, s. 755–757, ISSN 0272-4634, JSTOR: 4523864 .
- ↑ JohnJ. Pickrell JohnJ., Flying Dinosaurs: How Fearsome Reptiles Became Birds, Columbia University Press, 16 września 2014, s. 184, ISBN 978-0-231-53878-7 [dostęp 2023-12-30] (ang.).
- ↑ Thomas R.T.R. Holtz Thomas R.T.R., ''The Complete T. Rex: How Stunning New Discoveries are Changing Our Understanding of the World’s Most Famous Dinosaur.''John R. Horner, Don Lessem, „The Quarterly Review of Biology”, 70 (1), 1995, s. 65–66, DOI: 10.1086/418875, ISSN 0033-5770 [dostęp 2024-01-01] (ang.).
- ↑ Paul M.P.M. Barrett Paul M.P.M., THE AFFINITIES OF THE ENIGMATIC DINOSAUR ESHANOSAURUS DEGUCHIIANUS FROM THE EARLY JURASSIC OF YUNNAN PROVINCE, PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA, „Palaeontology”, 52 (4), 2009, s. 681–688, DOI: 10.1111/j.1475-4983.2009.00887.x, ISSN 0031-0239 [dostęp 2023-12-31] (ang.).
- ↑ David D.D.D. Gillette David D.D.D., Vertebrate Paleontology in Utah, Utah Geological Survey, 1999, s. 54, ISBN 978-1-55791-634-1 [dostęp 2023-12-30] (ang.).
- ↑ Glen J.G.J. Kuban Glen J.G.J., An Overview of Dinosaur Tracking [online], 1994 [dostęp 2024-01-01] (ang.).
- ↑ AlexanderA. Mudroch AlexanderA. i inni, Didactyl Tracks of Paravian Theropods (Maniraptora) from the ?Middle Jurassic of Africa, „PLoS ONE”, 6 (2), 2011, e14642, DOI: 10.1371/journal.pone.0014642, ISSN 1932-6203, PMID: 21339816, PMCID: PMC3038851 .
- ↑ David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 861. ISBN 0-520-24209-2.
- p
- d
- e
Celofyzoidy | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ceratozaury |
| ||||||
Tetanury |
|
- p
- d
- e
- kategoria
- klasyfikacja
- lista
- wikiprojekt
Infrarzędy dinozaurów | |
---|---|
Era dinozaurów | |
Dyscypliny powiązane |
- GND: 7842536-0
- Britannica: animal/coelurosaur
- EoL: 4434257
- NCBI: 436492
- identyfikator taksonu Fossilworks: 53940