Brygidki (więzienie)
 Lwowskie Brygidki współcześnie | |
| Państwo |
|
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Kazimierzowska |
| Rodzaj | |
Położenie na mapie Lwowa  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |
| 49°50′36″N 24°01′19″E/49,843333 24,021944 | |
Brygidki – potoczna nazwa więzienia we Lwowie przy ul. Kazimierzowskiej (obecnie Horodocka).
Historia
Renesansowy gmach został zbudowany w 1614 dla żeńskiego zakonu św. Brygidy. Istniejąca przy budynku kaplica św. Piotra do dziś spełnia swoją pierwotną rolę, natomiast budynek klasztorny, po likwidacji zakonu w 1784, został zamieniony na więzienie kryminalne.
Przy burzeniu zabudowań pod koniec 1913 zachowano kościół klasztoru Brygidek[1]. Po I wojnie światowej więzienie zamieniono na polityczne.
Brygidki były jednym z kilku miejsc we Lwowie, gdzie po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 roku NKWD dokonało masowego mordu więźniów politycznych. W ostatnich dniach „pierwszej okupacji sowieckiej” w więzieniu przetrzymywano prawdopodobnie około 4 tys. osób[2]. Wieczorem 23 czerwca sowiecka straż opuściła gmach, ryglując bramy i pozostawiając osadzonych w zamkniętych celach. Następnego poranka więźniowie wyłamawszy drzwi cel wydostali się na wewnętrzny dziedziniec, jednakże tylko kilkuset z nich zdołało wydostać się poza teren więzienia[3][4]. 25 czerwca na Brygidki powrócili enkawudziści, którzy przystąpili do systematycznej eksterminacji osadzonych[5][6]. W ciągu czterech dni zamordowano co najmniej 2 tys. więźniów[2]. Stosy trupów odnalezione później w piwnicach Brygidek liczyły po 4–5 warstw[7]. Przed opuszczeniem Lwowa przez Sowietów gmach więzienia został podpalony. Prawdopodobnie ogień podłożyli enkawudziści, chcąc w ten sposób zatrzeć ślady zbrodni[2][8]. Część źródeł sugeruje jednak, że „Brygidki” zostały podpalone przez samych więźniów już po odejściu Sowietów, gdyż ocalali z masakry nie chcieli dopuścić, aby więzienne akta dostały się w ręce nadciągających Niemców[9].
Osobny artykuł: Masakry więzienne NKWD we Lwowie.
W więzieniu zginęli prawdopodobnie gen. dyw. Wojciech Rogalski i Kazimierz Kott, szef PLAN-u[10].
Straconych i zmarłych w więzieniu chowano w nieoznakowanych mogiłach na Cmentarzu Zamarstynowskim. Do ewakuacji zwłok z Brygidek i ich pochówku użyto Żydów, których uprzednio posądzono o kolaborację z władzami sowieckimi i odpowiedzialność za mordy w więzieniach. Wielu Żydów zostało podczas usuwania zwłok brutalnie zamordowanych przez Niemców i nacjonalistów ukraińskich. Mordy więzienne stanowiły podłoże do dokonania pogromu na Żydach we Lwowie, podobnie jak i w innych miastach, gdzie miały miejsce mordy w więzieniach. W czasie pogromu we Lwowie zginęło około 5 tys. Żydów[11].
Upamiętnienie
Martyrologia Polaków osadzanych i zamordowanych przez funkcjonariuszy NKWD została upamiętniona po 1990 roku na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic: „MONTELUPICH / BRYGIDKI / ZAMEK LUBELSKI / 1939 – 1945".
Przypisy
- ↑ Ocalony zabytek. „Nowości Illustrowane”. Nr 1, s. 8, 3 stycznia 1914.
- ↑ a b c Musiał 2001 ↓, s. 102.
- ↑ Węgierski 1991 ↓, s. 270–271.
- ↑ Musiał 2001 ↓, s. 95.
- ↑ Węgierski 1991 ↓, s. 271–272.
- ↑ Musiał 2001 ↓, s. 98–102.
- ↑ Musiał 2001 ↓, s. 104.
- ↑ Węgierski 1991 ↓, s. 275.
- ↑ Węgierski 1991 ↓, s. 272.
- ↑ Lidia Jurkiewicz, Miejsce z opowieścią - Kozieniec, Nestor, czasopismo artystyczne, 4(14) 2010. [dostęp 2014-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-16)].
- ↑ Witold Mędykowski: W cieniu gigantów. Pogromy 1941 r. w byłej sowieckiej strefie okupacyjnej. Warszawa: ISP PAN, 2012, s. 241-250. ISBN 978-83-60580-95-0.
Bibliografia
- Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001. ISBN 83-88747-40-1.
- Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991. ISBN 83-85195-15-7.
Linki zewnętrzne
- Archiwalne widoki cmentarza w bibliotece Polona
- p
- d
- e
Architektura Lwowa
