Biskupi zwienigorodzcy

Biskupi zwienigorodzcy – wikariusze eparchii moskiewskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Jako pierwszy biskup Zwienigorodu wymieniany jest Daniel, biskup smoleński. Prawdopodobnie nie powstała wówczas jednak eparchia zwienigorodzka, a jedynie biskup Daniel rezydował wówczas w Zwienigorodzie. Daniel opuścił Smoleńsk na początku lat 80. XIV w. z powodu swoich promoskiewskich sympatii, kiedy to księstwo smoleńskie znalazło się w strefie wpływów Wielkiego Księstwa Litewskiego^[a]. Wygnany hierarcha otrzymał Zwienigorod w biskupie władanie z nominacji Dymitra Dońskiego i w 1383 wzmiankowany jest jako „władyka zwienigorodzki”. Jednakże część ówczesnych latopisów (głównie twerskie), nadal nazywa Daniela „biskupem smoleńskim”, nie bacząc na to, iż wówczas katedrę smoleńską objął już biskup Michał^[1].

Prawdopodobnie po raz pierwszy jako wikariat eparchii moskiewskiej ustanowiono biskupstwo zwienigorodzkie w 1681 z katedrą biskupią w soborze Archangielskim na moskiewskim Kremlu. Jednakże w tym samym roku wikariat został zniesiony^[2].

W 1921 reaktywowano biskupstwo zwienigorodzkie jako wikariat eparchii moskiewskiej, ale w 1931 ponownie je zniesiono^[2]. Kolejna reaktywacja nastąpiła 29 listopada 1962 decyzją Świętego Synodu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego^[3].

W latach 1974–1995 biskupi zwienigorodzcy byli przedstawicielami Patriarchatu Moskiewskiego przy prawosławnym Patriarchacie Antiochii i całego Wschodu^[2].

• 6 listopada – 24 grudnia 1681 – Nikita (Totiemski), następnie biskup kołomieński^[b]
• 13 sierpnia 1921 – 1923 – Mikołaj (Dobronrawow), następnie administrator eparchii włodzimierskiej i suzdalskiej, nowomęczennik, święty prawosławny
• maj 1927 – 1931 – Filip (Gumilewski), następnie biskup włodzimierski i suzdalski
• 30 grudnia 1962 – 30 marca 1964 – Włodzimierz (Kotlarow), następnie biskup woroneski i borysoglebski
• 9 lipca 1966 – 28 listopada 1968 – Włodzimierz (Sabodan), późniejszy metropolita Kijowa i całej Ukrainy
• 3 września 1974 – 16 listopada 1979 – Anatol (Kuzniecow), następnie biskup ufimski
• 16 listopada 1979 – 26 czerwca 1985 – Walenty (Miszczuk), następnie biskup tambowski i miczuriński
• 21 lipca 1985 – 23 marca 1987 – Mikołaj (Szkrumko), następnie arcybiskup oriechowo-zujewski
• 7 sierpnia 1988 – 17 lutego 1997 – Nikander (Kowalenko)
• 17 kwietnia – 30 maja 2011 – Mikołaj (Czaszyn), następnie biskup salechardzki
• od 25 sierpnia 2020 – Teodoret (Tichonow)