Bawełniak
| Sigmodon | |||
| Say & Ord, 1825[1] | |||
 Bawełniak arizoński (S. arizonae) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| Rząd | gryzonie | ||
| Podrząd | Supramyomorpha | ||
| Infrarząd | myszokształtne | ||
| Nadrodzina | myszowe | ||
| Rodzina | chomikowate | ||
| Podrodzina | bawełniaki | ||
| Plemię | Sigmodontini | ||
| Rodzaj | bawełniak | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Sigmodon hispidus Say & Ord, 1825 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Podrodzaje i Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
Bawełniak[6] (Sigmodon) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae). W polskiej literaturze zoologicznej nazwa „bawełniak” była używana dla oznaczenia gatunku Sigmodon hispidus[7]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano oznaczenie bawełniak szczeciniasty, rezerwując nazwę „bawełniak” dla rodzaju Sigmodon.
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj obejmuje gatunki występujące na terenie Ameryki Południowej, Ameryki Środkowej i w południowej części Ameryki Północnej[8][9][10].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 106–245 mm, długość ogona 72–166 mm, długość ucha 14–30 mm, długość tylnej stopy 25–43 mm; masa ciała 50–300 g[9][11].
Systematyka
Rodzaj zdefiniowali w 1825 roku amerykańscy przyrodnicy Thomas Say i George Ord w artykule poświęconym opisowi nowego gatunku i rodzaju ssaków, opublikowanym w czasopiśmie Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) bawełniak szczeciniasty (S. hispidus).
Etymologia
- Sigmodon (Symidon): gr. σῖγμα sigma ‘litera Σ’; ὀδούς odous, ὀδóντος odontos ‘ząb’; w aluzji do sigmoidalnego wzoru na zębach trzonowych gdy ich korony są zużyte[12].
- Lasiomys: gr. λάσιος lasios ‘włochaty, kudłaty’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lasiomys hirsutus Burmeister, 1854.
- Deilemys: gr. δείλη deilē ‘popołudnie, zmierzch’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Deilemys toltecus Saussure, 1860.
- Sigmomys: gr. σῖγμα sigma ‘litera Σ’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’; w aluzji do podobieństwa do rodzaju Sigmodon[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sigmomys savannarum O. Thomas, 1901 (= Reithrodon alstoni O. Thomas, 1880).
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w dwóch podrodzajach[15][11][8]:
| Podrodzaj | Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[6] | Podgatunki[9][8][11] | Rozmieszczenie geograficzne[9][8][11] | Podstawowe wymiary[9][11][b] | Status IUCN[16] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sigmomys | Sigmodon alstoni | (O. Thomas, 1881) | bawełniak trawny | gatunek monotypowy | otwarte siedliska od północno-wschodniej Kolumbii do północno-wschodniej Brazylii | DC: 10,6–15,2 cm DO: 7,2–10,2 cm MC: około 74 g | LC | |
| Sigmodon | Sigmodon inopinatus | Anthony, 1924 | bawełniak ekwadorski | gatunek monotypowy | endemit Ekwadoru (znany tylko z wysokich Andów) | DC: 13,6–16,7 cm DO: 7,8–9,9 cm MC: brak danych | VU | |
| Sigmodon | Sigmodon peruanus | J.A. Allen, 1897 | bawełniak peruwiański | gatunek monotypowy | pacyficzna równina nadbrzeżna i przyległe podnóża Andów w zachodnim Ekwadorze i północno-zachodnim Peru | DC: 12–17,2 cm DO: 7,9–11,6 cm MC: około 72 g | LC | |
| Sigmodon | Sigmodon leucotis | V.O. Bailey, 1902 | bawełniak białouchy | 2 podgatunki | endemit Meksyku (od południowo-zachodniego Chihuahua i południowego Nuevo León na południe do środkowej Oaxaci) | DC: 13,2–15,7 cm DO: 8,4–10,5 cm MC: do 140 g | LC | |
| Sigmodon |  | Sigmodon fulviventer | J.A. Allen, 1889 | bawełniak płowobrzuchy | 5 podgatunków | Stany Zjednoczone (południowo-zachodnia Arizona, południowo-zachodni Nowy Meksyk i południowo-zachodni Teksas) i Meksyk (na południe do zachodniego Michoacán) | DC: 13,8–20 cm DO: 10,1–11,8 cm MC: 82–136 g | LC |
| Sigmodon |  | Sigmodon ochrognathus | V.O. Bailey, 1902 | bawełniak żółtonosy | gatunek monotypowy | Stany Zjednoczone (południowo-wschodnia Arizona, południowo-zachodni Nowy Meksyk i zachodni Teksas) i Meksyk (na południe do środkowego Durango) | DC: 13,2–14,4 cm DO: 8,5–11 cm MC: 50–133 g | LC |
| Sigmodon |  | Sigmodon hispidus | Say & Ord, 1825 | bawełniak szczeciniasty | gatunek monotypowy | południowo-środkowe i południowo-wschodnie Stany Zjednoczone (od południowej Nebraski i Wirginii) na południe do Meksyku (Nuevo León i Tamaulipas); odizolowana populacja w dolnym biegu rzeki Kolorado | DC: 12,5–23 cm DO: 8,1–16,6 cm MC: 100–225 g | LC |
| Sigmodon |  | Sigmodon mascotensis | J.A. Allen, 1897 | bawełniak aztecki | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (od południowego Nayarit i południowego Durango na południe do północno-zachodniej Oaxaci, na wschód do zachodniego Hidalgo i zachodniego Puebla) | DC: 12,5–20 cm DO: 7,5–13,8 cm MC: 70–211 g | LC |
| Sigmodon |  | Sigmodon arizonae | Mearns, 1890 | bawełniak arizoński | 5 podgatunków (w tym 2 wymarłe) | Stany Zjednoczone (wschodnia Kalifornia oraz zachodnia i południowa Arizona) i Meksyk (na południe do zachodniego Durango i Nayarit) | DC: 22–24 cm DO: 9,5–15,5 cm MC: 140–300 g | LC |
| Sigmodon | Sigmodon toltecus | (Saussure, 1860) | bawełniak toltecki | gatunek monotypowy | wschodni Meksyk (od południowo-wschodniego Tamaulipas na południe do półwyspu Jukatan i zachodniego Chiapas), Belize, północna Gwatemala i północno-zachodni Honduras | DC: 13,8–23 cm DO: 11,2–16,5 cm MC: 70–133 g | LC | |
| Sigmodon | Sigmodon alleni | V.O. Bailey, 1902 | bawełniak pacyficzny | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (Sierra Madre Zachodnia od południowej Sinaloi do przesmyku Tehuantepec we wscodniej Oaxace) | DC: 13,9–15,2 cm DO: 8,8–12,7 cm MC: do 180 g | VU | |
| Sigmodon |  | Sigmodon hirsutus | (Burmeister, 1854) | bawełniak kosmaty | gatunek monotypowy | południowo-wschodni Meksyk (wschodnia Oaxaca i Chiapas), na południe do Kolumbii (niziny karaibskie, dolina rzeki Magdalena) oraz północno-zachodnia Wenezuela | DC: 12,5–23 cm DO: 9,2–16,5 cm MC: brak danych | LC |
| Sigmodon | Sigmodon zanjonensis | G.G. Goodwin, 1932 | bawełniak górski | gatunek monotypowy | Meksyk (Chiapas) na wschód przez Gwatemalę co najmniej do zachodniego Hondurasu | DC: 14,6–16,3 cm DO: 10,4–15,1 cm MC: 62–113 g | NE | |
| Sigmodon | Sigmodon planifrons | E.W. Nelson & E.A. Goldman, 1933 | bawełniak stokowy | gatunek monotypowy | endemit Meksyku (pacyficzne zbocza Sierra de Miahuatlán) | DC: około 11,9 cm DO: 8,8–11,1 cm MC: brak danych | NE |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe:
- Sigmodon bakeri R.A. Martin, 1974[17] (Stany Zjednoczone; plejstocen)
- Sigmodon curtisi Gidley, 1922[18] (Stany Zjednoczone; pliocen)
- Sigmodon holocuspis (Czaplewski, 1987)[19] (Stany Zjednoczone; pliocen)
- Sigmodon hudspethensis Strain, 1966[20] (Stany Zjednoczone; plejstocen)
- Sigmodon libitinus R.A. Martin, 1979[21] (Stany Zjednoczone; plejstocen)
- Sigmodon lindsayi R.A. Martin & Prince, 1989[22] (Stany Zjednoczone; plejstocen)
- Sigmodon minor Gidley, 1922[18] (Stany Zjednoczone; pliocen)
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b T. Say & G. Ord. Description of a new Species of Mammalia, where on a genus is proposed to be founded. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 4 (2), s. 352, 1825. (ang.).
- ↑ G.R. Waterhouse: The Zoology of the Voyage of H. M. S. Beagle, under the command of Captain FitzRoy, R.N., during the years 1832 to 1836. Cz. 2: Mammalia. London: Smith, Elder and Co., 1839, s. 75. (ang.).
- ↑ H. Burmeister. Vierteljalirsbericht über die Sitzungen der naturforschenden Gesellschaft zu Halle. „Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft zu Halle”. 2, s. 16, 1854. (niem.).
- ↑ H.L.F. de Saussure. Note sur quelques Mammifères du Mexique. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e Série. 12, s. 98, 1860. (fr.).
- ↑ O. Thomas. On a Collection of Mammals from the Kanuku Mountains, British Guiana. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 8, s. 150, 1901. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 255. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 22, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 386–388. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 399–403. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Sigmodon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-28].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 245–246. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 631.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 364.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 219.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-06]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Sigmodon – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-01]. (ang.).
- ↑ R.A. Martin: Fossil mammals from the Coleman IIA fauna, Sumter County. W: S.D. Webb (red.): Pleistocene mammals of Florida. Gainesville: University of Florida Press, 1974, s. 35–99. ISBN 978-0-8130-0361-0. (ang.).
- ↑ a b J.W. Gidley. Preliminary report on fossil vertebrates of the San Pedro Valley, Arizona, with descriptions of new species of Rodentia and Lagomorpha. „United States Geological Survey Professional Paper”. 131E, s. 125, 1922. (ang.).
- ↑ N.J. Czaplewski. Sigmodont rodents (Mammalia; Muroidea; Sigmodontinae) from the Pliocene (Early Blancan) Verde Formation, Arizona. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 7 (2), s. 186, 1987. DOI: 10.1080/02724634.1987.10011652. (ang.).
- ↑ W.S. Strain. Blancan mammalian fauna and Pleistocene formations, Hudspeth County, Texas. „Bulletin of the Texas Memorial Museum”. 10, s. 35, 1966. (ang.).
- ↑ R.A. Martin. Fossil history of the rodent genus Sigmodon. „Evolutionary Monographs”. 2, s. 16, 1979. (ang.).
- ↑ R.A. Martin & R.H. Prince. A new species of Early Pleistocene cotton rat from the Anza-Borrego Desert of southern California. „Bulletin of the Southern California Academy of Sciences”. 88, s. 81, 1989. (ang.).
Bibliografia
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- NKC: ph117133
- Britannica: animal/cotton-rat
