Bastion Sakwowy

Bastion Sakwowy

Wzgórze Partyzantów

Zabudowa Wzgórza Partyzantów, kolumnada i miejsce po fontannie (2007)
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Położenie	Wrocław
Wysokość	132 m n.p.m.
Położenie na mapie Wrocławia Bastion Sakwowy
Położenie na mapie Polski Bastion Sakwowy
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Bastion Sakwowy
51°06′17,5″N 17°02′18,9″E/51,104861 17,038583
Multimedia w Wikimedia Commons

Bastion Sakwowy (niem. Taschenbastion) – fragment dawnych fortyfikacji miasta Wrocławia, w południowo-wschodnim ich narożniku^[a]. W latach 1948–2024 wzgórze nosiło nazwę Wzgórze Partyzantów. Jednak była to nazwa nieoficjalna i w 2024 roku urzędowo zmieniono ją na Bastion Sakwowy^[1][2].

Na miejscu istniejącego wcześniej wzgórza, przy znajdującej się od średniowiecza bramie miejskiej, zwanej – od nazwy cechu – Bramą Sakwową, zbudowano w 1571 bastion systemu szkoły nowowłoskiej według projektu Hansa Schneidera. Miał on kazamaty, nadszańce i działobitnie barkowe w miejscu, gdzie wcześniej znajdowały się basteje.

W 1593 w Bastionie Sakwowym mieściła się prochownia, a w wieku XVIII dodano płaszcz ziemny i kontrgardę.

Po likwidacji wrocławskich fortyfikacji na polecenie francuskich zwycięzców z 1807 roku planowano w 1813 przekształcić Bastion Sakwowy w cytadelę. W rezultacie jednak bastion włączono w ciąg widokowej promenady miejskiej, zamieniając go we Wzgórze Sakwowe według projektu Johanna Friedricha Knorra. Pół wieku później, w 1867 roku, wybudowano na wzgórzu belweder oraz wieżę, a samo wzgórze przemianowano na Liebichs Höhe (wzgórze Liebicha^[b]).

Podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 w kazamatach dawnego bastionu ulokowano schron komendanta twierdzy. Wzgórze Liebicha po 1945 przemianowano najpierw na „Wzgórze Miłości”^[c], a od 1948 roku używano nazwy „Wzgórze Partyzantów”. Jak się okazało nie była to nazwa nadana oficjalnie, dlatego w 2024 roku oficjalnie nadano mu nazwę Bastion Sakwowy^[1][2].

Na szczyt wzgórza można było dotrzeć zarówno ścieżkami od strony północnej lub zachodniej (a do zabudowań na szczycie dojechać samochodem od ul. Nowej), jak i reprezentacyjnymi schodami od strony południowej, od ul. Piotra Skargi. Schody te stały się w 1967 roku miejscem katastrofy budowlanej i szeroko publicznie komentowanej tragedii^[d]. Remont schodów i galerii po tym wypadku przeprowadzono dopiero kilka lat później, w latach 1973–1974.

Obiekty wchodzące w skład kompleksu Wzgórza Partyzantów przez kilkadziesiąt lat po zakończeniu wojny były niezagospodarowane lub zagospodarowane w bardzo ograniczonym stopniu. M.in. w budynku stojącym na szczycie wzgórza, zwieńczonym pozostałością po dawnej wieży widokowej, zlokalizowane było obserwatorium astronomiczne i siedziba Towarzystwa Miłośników Astronomii, a w dawnych kazamatach (od strony ul. Nowej) przez krótki czas znajdował się oddział Muzeum Historycznego.

1 czerwca 1990 r. miasto podpisało z firmą Retropol 40-letnią umowę na dzierżawę i użytkowanie Wzgórza Partyzantów (do 1 czerwca 2030 r.). Początkowo dzierżawca zapowiedział stworzenie w tym miejscu pałacu ślubów z restauracją^[3].

Po 1990 roku, po kolejnym remoncie obiektów związanych ze Wzgórzem, przywrócona została ich dawna rola: od tego czasu znajdują w nich kluby i restauracje, których profil i właściciele co pewien czas zmieniają się. W budynku na szczycie, po Towarzystwie Miłośników Astronomii, znajdował się przez kilka lat klub dla biznesmenów. W obiekcie z wejściem od ul. Piotra Skargi znajdowało się przez kilka lat kasyno, później przekształcone w klub nocny „Reduta”^[e][f], potem w restaurację. W kazamatach miejsce znalazł klub muzyczny (dyskoteka). Wzgórze służy też okazjonalnie jako plenerowa scena różnego rodzaju koncertów i przedstawień operowych.

Ze względu na brak należytej konserwacji Wzgórze Partyzantów zaczęło niszczeć. O jego rewitalizację zaczęli wówczas walczyć społecznicy, którzy zwrócili się do wojewódzkiego konserwatora zabytków o wpisanie budynków na Wzgórzu Partyzantów na listę zabytków, lecz wniosek nie został uwzględniony. 19 lipca 2014 r. miasto złożyło w sądzie okręgowym we Wrocławiu pozew przeciwko dzierżawcy pod zarzutem nieużytkowania terenu zgodnie z umową. Wyrokiem z 5 stycznia 2017 r. sąd nakazał rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego i wydanie miastu nieruchomości^[3].

W latach 2022–2024 przeprowadzano remont wzgórza^[4]. Wyremontowano pawilon perystylowy, kolumnadę, plac z fontanną, ścieżki oraz skarpy. W pawilonie zaplanowano otwarcie restauracji, a w obrębie kolumnady - kawiarni. Miasto zapowiedziało kolejny etap remontu podczas którego zostaną wyremontowane zabytkowe toalety, budynek dawnego obserwatorium astronomicznego i dawny schron^[5].

• Encyklopedia Wrocławia, 2000, ISBN 83-7023-749-5.

• Bastion Sakwowy/Wzgórze Partyzantów we Wratislaviae Amici