Asklepios
bóg sztuki lekarskiej | |||
Posąg Asklepiosa z laską owiniętą przez węża | |||
Występowanie | mitologia grecka | ||
---|---|---|---|
Atrybuty | wąż | ||
Teren kultu | |||
Szczególne miejsce kultu | Pergamon, Kos, Epidauros | ||
Odpowiednik | Eskulap (rzymski) | ||
Rodzina | |||
Ojciec | Apollin | ||
Matka | Koronis | ||
Żona | Epione | ||
Dzieci | Higieja, | ||
| |||
| |||
|
Asklepios, Eskulap (gr. Ἀσκληπιός Asklēpiós, Asclepius, łac. Aesculapius) – w mitologii greckiej bóg sztuki lekarskiej (medycyny); jeden z herosów.
Jego rzymskim odpowiednikiem był Eskulap. Za jedną z postaci Asklepiosa uważany był też fenicki boski uzdrowiciel Eszmun (Jasumunu)[potrzebny przypis].
W mitologii greckiej
Uchodził za syna boga Apollina i zmarłej przy jego narodzeniu nimfy Koronis; niemowlęciem opiekowała się karmiące je koza i strzegący go pies[1]. Był mężem Epione (Kojąca ból) i ojcem Higiei, Panakei, Iaso, Ajgle, Akeso oraz lekarzy Machaona (internista) i Podalejriosa (chirurg). Został wychowany przez centaura Chirona, który nauczył go sztuki lekarskiej. Według legendy Asklepios udusił pewnego razu węża; wtedy podpełzł inny wąż i podał zioło, które go przywróciło do życia. Odebrane wężowi zioło Asklepios używał odtąd do wskrzeszania zmarłych. Kiedy został lekarzem na okręcie Argo, wskrzesił kilku zmarłych włącznie z Minosem. Gdy z kolei próbował ożywić Oriona, Hades poskarżył się Zeusowi, że niedługo nikt nie pozostanie w jego świecie podziemnym[2]. Przejęty tym Zeus zgodził się uśmiercić Asklepiosa piorunem, przemieniając go następnie w gwiazdozbiór Wężownika. W odwecie Apollin, jako ojciec Asklepiosa, zabił wszystkich Cyklopów.
Ośrodki kultu
Dzięki magicznej mocy uzdrawiania Asklepiosa już w starożytności nazywano Zbawicielem (gr. Soter)[3]. Głównymi ośrodkami jego kultu były Pergamon, Kos i Epidauros, gdzie co 5 lat obchodzono jego święto. Boga przedstawiano jako węża – symbol odradzającej się siły żywotnej (co było wynikiem cyklicznego zrzucania wylinki), któremu chorzy składali w ofierze koguty. W pobliżu świątyni na Kos znajdowała się szkoła lekarska Hipokratesa.
Duże ośrodki kultu boga, zwane asklepiejonami, pełniły również funkcje współczesnych szpitali i sanatoriów. Chorzy byli w nich poddawani zabiegom oczyszczającym, takim jak posty i kąpiele lecznicze oraz ćwiczeniom fizycznym, lecz również zabiegom magicznym (zwalczanym przez Hipokratesa). Główną metodą uzdrawiania był hipnotyczny sen (inkubacja) w dormitorium na terenie świątyni[4]. Przykład podobnego uzdrowienia podaje Arystofanes w komedii Plutos. Uzdrowieni pozostawiali ekswota wyobrażające uleczone części ciała (np. ręce, nogi); spisywali historię choroby i uleczenia w postaci inskrypcji pozostawianych w świątyni; dziękczynnie wrzucali też monety do świętej sadzawki.
Kult w starożytnym Rzymie
| Tę sekcję od 2023-03 należy dopracować: wymaga rozwinięcia opartego na wiarygodnych źródłach drukowanych albo wydzielenia w postaci osobnego hasła dla mitologii rzymskiej. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
W starożytnym Rzymie czczony jako Eskulap, przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż. W 291 p.n.e., podczas panującej zarazy, zbudowano mu świątynię na Wyspie Tyberyjskiej. Wiele lat później cesarz Klaudiusz wydał rozporządzenie nadające wolność każdemu niewolnikowi, który został tam uzdrowiony, a grożące procesem właścicielowi, który odmawiając mu tego, wolał doprowadzić do jego śmierci (Swetoniusz, Żywoty cezarów, Boski Klaudiusz 25)[5].
Poświęconym mu zwierzęciem był wąż; liczne z nich zwyczajowo gnieździły się w świątyniach tego bóstwa[4]. Wąż owinięty wokół laski (dotychczas symbol profesji lekarskiej) należał do zasadniczych atrybutów Asklepiosa, poza nim także: świerkowe szyszki, wieńce laurowe, niekiedy koza lub pies[6].
Zobacz też
- laska Eskulapa
- wąż Eskulapa
- Asklepiadzi
- Przysięga Hipokratesa
- (4581) Asclepius
- (1027) Aesculapia
- Aesculap
Przypisy
- ↑ Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 99. ISBN 83-210-0677-9.
- ↑ Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 418-419. ISBN 978-83-7670-323-7.
- ↑ Lukian: Dialogi wybrane (tłum. W. Witwicki). Wrocław-Warszawa: „Książnica Atlas”, 1949
- ↑ a b David Sacks: Encyklopedia świata starożytnych Greków. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 65.
- ↑ Swetoniusz: Żywoty cezarów (przekład J. Niemirskiej-Pliszczyńskiej). Wrocław: Ossolineum, 1965, s. 307-308.
- ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 45. ISBN 83-04-01069-0.
- p
- d
- e
- PWN: 3871691
- Britannica: topic/Asclepius
- Treccani: asclepio
- Universalis: asclepios
- БРЭ: 1834373
- NE.se: asklepios
- Nacionālā enciklopēdija: 130871
- SNL: Asklepios
- VLE: asklepijas
- Catalana: 0005588
- DSDE: Æskulap, Asklepios
- Hrvatska enciklopedija: 4207