Alexander Toradze

Alexander Toradze
ალექსანდრე თორაძე
Ilustracja
Toradze w 2014
Data i miejsce urodzenia

30 maja 1952
Tbilisi

Data i miejsce śmierci

11 maja 2022
South Bend

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Alexander „Lexo” Toradze (gruz. ალექსანდრე თორაძე; ur. 30 maja 1952 w Tbilisi, zm. 11 maja 2022 w South Bend) [1] – pochodzący z Gruzji amerykański pianista, najbardziej znany z swojego klasycznego repertuaru rosyjskiego. Był laureatem drugiej nagrody w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Van Cliburna w 1977. Regularnie występował jako solista z wieloma najważniejszymi orkiestrami świata. W latach 1991-2017 był profesorem fortepianu na Indiana University South Bend.

Wczesne życie

Urodził się w Tbilisi, w gruzińskiej SRR, jego ojcem był David Toradze(inne języki), kompozytor i Liana, aktorka filmowa i okulistka. Toradze rozpoczął naukę w centralnej szkole muzycznej w Tbilisi w wieku sześciu lat, a po raz pierwszy grał z orkiestrą w wieku dziewięciu lat[2]. Od 1971 uczył się w Konserwatorium Moskiewskim pod kierunkiem Jakowa Zaka, Borysa Zemlianskiego i Lwa Naumowa[2]. Studia ukończył w 1978[3].

Kariera pianistyczna

W 1977 Toradze zdobył drugą nagrodę (i srebrny medal) na V Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Van Cliburna w Fort Worth w Teksasie[4]. Członkini jury, pianistka Lili Kraus powiedziała później The New York Times : „...jestem pewna, że nikt inny też nie ma takiej mocy i pasji o tak nieograniczonym potencjale. Wykorzystuje każdy atom, każde włókno swojego ciała i nie ma innego celu niż życie muzyką. Jest, podobnie jak Radu Lupu, gdy wygrał, mieszanką zwierzęcia i anioła"[5].

W 1983 roku podczas tournée z moskiewską Orkiestrą Symfoniczną Bolszoj poprosił o azyl w ambasadzie amerykańskiej w Madrycie i zamieszkał w Stanach Zjednoczonych. [6]

W 1991 roku Toradze został profesorem fortepianu na Uniwersytecie Indiana w South Bend[2][7]

Toradze występował z czołowymi orkiestrami świata, takimi jak Filharmonia Berlińska, Orkiestra Teatru Maryjskiego, Filharmonia La Scala, Maggio Musicale Fiorentino, Orkiestra Symfoniczna Radia Bawarskiego, Filharmonia w Petersburgu, Orchestre National de France, City of Birmingham Symphony, Londyńska Orkiestra Symfoniczna[8][9]. Współpracował z wieloma wybitnymi dyrygentami, w tym z Vladimirem Ashkenazym, Mikko Franckiem, Valerym Gergievem, Paavo Järvim, Vladimirem Jurowskim, Gianandreą Nosedą, Simonem Rattle, Esa-Pekką Salonenem, Jukką-Pekką Saraste i Klausem Tennstedtem [10] [11] .

Toradze słynął z modlitwy przed występem. Zapytany w radiu przez Bruce'a Duffie, jaką radę mógłby dać początkującym pianistom koncertowym, Toradze odpowiedział: „Nie zapomnij modlić się do Boga przed każdym występem i nie zapomnij dać swojej duszy wystarczającej ilości powietrza. Uwierz we właściwy cel sztuki i w bycie człowiekiem”[12].

Nagrania

Toradze specjalizował się w twórczości rosyjskich kompozytorów, takich jak Rachmaninow, Prokofiew, Strawiński i Czajkowski. Nagrywał dla wytwórni Philips i Angel/EMI. Do jego najbardziej znaczących nagrań należy pięć koncertów fortepianowych Prokofiewa z 1998 roku z Valerym Gergievem i Orkiestrą Kirowa dla wytwórni Philips. Z tego zestawu III Koncert fortepianowy Prokofiewa został uznany przez International Piano Quarterly za „najlepszy w historii” spośród ponad siedemdziesięciu nagrań[12]. Inne nagrania dla Angel/EMI obejmują Obrazki z wystawy Musorgskiego, Siódmą sonatę fortepianową Prokofiewa, Trzy sceny z Pietruszki Strawińskiego oraz Mirroirs i Gaspard de la nuit Ravela[13][14].

Życie prywatne

W latach 1990-2002 Toradze był żonaty z pianistką Susan Blake, z którą miał dwóch synów, Alexa i Davida[15][16].

23 kwietnia 2022 Toradze doznał ostrej niewydolności serca podczas występu z Vancouver Symphony Orchestra USA w Vancouver w stanie Waszyngton[17]. Mimo tego nie zaprzestał występu, dopiero po koncercie został zabrany do szpitala[18]. Zmarł niecałe trzy tygodnie później, 11 maja 2022 roku w South Bend w stanie Indiana, w wieku 69 lat. [19]

Upamiętnienie

Po śmierci pianisty, jego siostra Nino Toradze powołała Toradze Foundation, fundację, której celem jest upamiętnienie Davida i Alexandra Toradze (ojca i syna), a także promocja gruzińskiej kultury na świecie. Fundacja organizuje Toradze International Music Festival, którego pierwsza edycja miała miejsce w 2023[20].

Przypisy

  1. ↑ გარდაიცვალა პიანისტი ლექსო თორაძე. May 11, 2022. Cytat: Pianist Lekso Toradze died at the age of 69. The information was confirmed by the relatives of the Georgian First Channel. The pianist lived in the US, where he died at his home. (gruz.).
  2. ↑ a b c Joseph Horowitz. Vodka In South Bend – The life and music of a Soviet defector. „Humanities”. 29 (5), 2008. NEH. [zarchiwizowane z adresu]. 
  3. ↑ VivienV. Schweitzer VivienV., Alexander Toradze, 69, Idiosyncratic Pianist, Is Dead, „The New York Times”, 19 maja 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-31]  (ang.).
  4. ↑ 1977 Cliburn Competition [online], The Cliburn [dostęp 2024-05-30]  (ang.).
  5. ↑ JohnJ. Ardoin JohnJ., Triumphs and Turmoil at the Cliburn Competition, „The New York Times”, 9 października 1977, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-30]  (ang.).
  6. ↑ Michael Ryan. Five Years Later, Soviet Defector Lexo Toradze Greets His Mother with a Hug and a Concerto. „People”. 30 (1), July 4, 1988. Time Inc.. 
  7. ↑ Alexander Toradze. Hollywood Bowl. [dostęp 2022-05-13]. (ang.).
  8. ↑ Spotlight - Alexander Toradze. www.chapman.edu. [dostęp 2022-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  9. ↑ ESA-PEKKA SALONEN CELEBRATES 20TH ANNIVERSARY OF HIS DEBUT WITH LOS ANGELES PHILHARMONIC IN PROGRAM OF DEBUSSY, STRAVINSKY, AND RACHMANINOFF. Hollywood Bowl. [dostęp 2022-05-13]. (ang.).
  10. ↑ Alexander Toradze. mariinsky-theatre.com. [dostęp 2022-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  11. ↑ TelegraphT. Obituaries TelegraphT., Alexander Toradze, mercurial pianist who played ‘louder and faster than anyone’ – obituary, „The Telegraph”, 15 maja 2022, ISSN 0307-1235 [dostęp 2024-05-29]  (ang.).
  12. ↑ a b BruceB. Duffie BruceB., Pianist Alexander Toradze. A conversation with Bruce Duffie [online], www.bruceduffie.com, 2002 [dostęp 2024-05-29] .
  13. ↑ DavidD. Schiff DavidD., RECORDINGS VIEW; Ravel's Piano Style: A Bermuda Triangle, „The New York Times”, 1 marca 1992, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-30]  (ang.).
  14. ↑ Toradze Piano Recital. Gramophone. [dostęp 2022-05-13]. (ang.).
  15. ↑ TelegraphT. Obituaries TelegraphT., Alexander Toradze, mercurial pianist who played ‘louder and faster than anyone’ – obituary, „The Telegraph”, 15 maja 2022, ISSN 0307-1235 [dostęp 2024-05-29]  (ang.).
  16. ↑ Alexander D. Toradze: IU Alliance: Indiana University. IU Alliance of Distinguished and Titled Professors. [dostęp 2024-05-29]. (ang.).
  17. ↑ Scott Hewitt: Classical pianist taken to hospital after Vancouver performance. The Columbian, April 27, 2022. [dostęp 2022-05-13]. (ang.).
  18. ↑ Concert pianist who suffered heart failure during a concerto performance, has died [online], Classic FM [dostęp 2024-05-30]  (ang.).
  19. ↑ Jakob Lazzaro: Acclaimed concert pianist, former IUSB professor Alexander Toradze dies at age 69. WVPE, 2022-05-12. [dostęp 2022-05-13]. (ang.).
  20. ↑ David and Alexander | Toradze Foundation [online], 30 kwietnia 2018 [dostęp 2024-05-30]  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Toradze Foundation
  • Toradze Piano Studio
  • Alexander Toradze w bazie Discogs.com (ang.)