Łanocha pobrzęcz

Łanocha pobrzęcz

Oxythyrea funesta
(Poda, 1761)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	żukokształtne
Rodzina	poświętnikowate
Podrodzina	kruszczycowate
Plemię	Cetoniini
Podplemię	Leucocelina
Rodzaj	Oxythyrea
Gatunek	łanocha pobrzęcz
Synonimy Scarabaeus funestus Poda von Neuhaus, 1761 Scarabaeus sticticus Linnaeus, 1767 Scarabaeus albopunctatus De Geer, 1774 Scarabaeus funerarius Geoffroy in Fourcroy, 1785 Scarabaeus greeni Donovan, 1807 Cetonia consobrina A. Villa et J.B. Villa, 1833 Oxythyrea deleta Mulsant, 1842 Leucocelis nigrominuta Seabra, 1905 Leucocelis viridana Seabra, 1905 Oxythyrea atlantis Escalera, 1914
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Łanocha pobrzęcz^[1] (Oxythyrea funesta) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny kruszczycowatych. Występuje w Europie, Afryce Północnej oraz zachodniej i środkowej części Azji.

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1761 roku przez Nikolausa Podę von Neuhausa pod nazwą Scarabaeus funestus. W 1767 roku Karol Linneusz opisał go jako Scarabaeus sticticus i pod taką nazwą wyznaczony został gatunkiem typowym rodzaju Oxythyrea^[2].

Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 8 do 12 mm, z wierzchu czarnym z białym nakrapianiem, przeciętnie, niekiedy brązowo błyszczącym, pozbawionym połysku metalicznego, porośniętym długim, rzadkim, u starszych osobników powycieranym owłosieniem^[3][4]. Nadustek zwęża się ku przodowi, a na krawędzi przedniej jest wycięty^[3]. Powierzchnia przedplecza jest gęsto, głęboko i nierównomierne punktowana^[3][4], a po bokach ponadto pomarszczona. Białe plamkowanie na przedpleczu nie zlewa się w paski^[4]. Brak jest żeberka wzdłuż środka przedplecza^[3]. Tarczka cechuje się trójkątnym zarysem. Na pokrywach występują drobne, białawe plamki o zmiennej liczbie i rozmieszczeniu oraz po pięć niewyraźnie zaznaczonych rzędów. Spód tułowia jest owłosiony. Śródpiersie ma wyraźnie zaznaczony wyrostek międzybiodrowy. Odnóża przedniej pary mają dwa ostre zęby na goleniach. Golenie pary tylnej mają szczyt z ostrymi wyrostkami, u samca od strony wewnętrznej rozszerzony. Odwłok ma plamki na pygidium i na sternitach^[3], w tym podłużny szereg czterech plam pośrodku spodu^[4]. Pygidium jest umiarkowanie wypukłe, silnie i gęsto punktowane. U samca środkiem spodu odwłoka biegnie podłużne wgłębienie^[3].

Owad ciepłolubny, spotykany od nizin po góry, gdzie przekracza rzędne 1000 m n.p.m^[5]. Zasiedla różne tereny otwarte, w tym stepy, łąki, mokradła, ciepłe pobrzeża lasów, stanowiska ruderalne i sady^[5][6]. Podziemne larwy są ryzofagiczne i żerują na korzeniach różnych roślin^[7][5]. Osobniki dorosłe aktywne są od kwietnia lub maja do lipca lub sierpnia^[5][6]. Żerują na kwiatach drzew, krzewów i roślin zielnych, chętnie na żółtych kwiatach przedstawicieli astrowatych^[5].

Parazytoidami larw tego chrząszcza są błonkówki smukwa białoplama^[1] oraz podwijka guniakówka^[8].

Gatunek palearktyczny, o subpontyjskim^[5] lub pontyjsko-śródziemnomorskim typie rozsiedlenia^[4]. W Europie znany z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Malty, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Afryce Północnej notowany jest z Wysp Kanaryjskich, Maroka, Algierii, Tunezji i Libii. W Azji podawany jest z Cypru, anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu i Iranu^[2].

W Polsce gatunek ten dawniej był rzadki, a przez większą część XX wieku w ogóle niespotykany^[5][3]. Ponownie odnaleziony został w latach 80. XX wieku i od tego czasu znajduje się w ekspansji. Do Łotwy dotarł w 1992 roku, do Estonii w 2002 roku, a do okolic Petersburga w 2003 roku^[5].