Vicekanselier (Duitsland)
De Vicekanselier van Duitsland (Duits: Vizekanzler), is de plaatsvervanger van de bondskanselier (Bundeskanzler). Wanneer de bondskanselier afwezig is vervult de vicekanselier diens taken, zoals het voorzitten van de kabinetsvergaderingen. De vicekanselier is een van de bondsministers en heeft verder geen speciale rechten.
Geschiedenis
Per wet van 17 maart 1878 werd de rijkskanselier gemachtigd om een plaatsvervanger in te zetten: Allgemeiner Stellvertreter des Reichskanzlers. Sinds oktober 1918 had de plaatsvervanger het recht om in het parlement op te treden.
De historisch meest bekende vicekanselier is Franz von Papen, die in 1933 vicekanselier van Adolf Hitler werd. Von Papen dacht dat hij Hitler kon controleren, omdat hij als vicekanselier aan de kabinetszittingen mocht deelnemen, maar vooral omdat hij - zoals hij geloofde - het bijzondere vertrouwen van rijkspresident Hindenburg genoot. Na het aftreden van Von Papen op 1 juli 1934 heeft kanselier Hitler geen nieuwe plaatsvervanger benoemd.
In de Grondwet van 1949 bepaalt artikel 69 lid 1 dat de bondskanselier een van de bondsministers als zijn plaatsvervanger benoemt. Het begrip is officieel Stellvertreter des Bundeskanzlers, maar het taalgebruik is algemeen Vizekanzler.
Recht en praktijk
Wanneer de bondskanselier afwezig is vervult de vicekanselier diens taken, zoals het voorzitten van de kabinetsvergaderingen. Wanneer een bondskanselier aftreedt of overlijdt, dan volgt de vicekanselier hem echter niet automatisch op. In zo een geval geeft de bondspresident een van de zittende ministers de opdracht om de taken van bondskanselier commissarisch te vervullen, totdat de Bondsdag een nieuwe Bondskanselier heeft gekozen (artikel 69 lid 3). In de realiteit echter houdt de bondspresident zich gewoon aan de aangewezen vicekanselier.
De titel van vicekanselier is in de praktijk vooral een eretitel. Het is gewoonte dat de kleinere coalitiepartij die titel voor een van haar ministers krijgt. Sinds 1966 eist de kleinere partij meestal de ministerspost van buitenlandse zaken en ook het vicekanselierschap op voor haar voorzitter. In dat jaar werd SPD-voorzitter Willy Brandt minister van buitenlandse zaken en vicekanselier onder de christendemocraat Kurt Georg Kiesinger. Alleen de vicekanseliers Jürgen Möllemann in 1992/93 en Franz Müntefering in 2005/2007 hadden andere ministeries en waren geen partijvoorzitters; Joschka Fischer was minister van buitenlandse zaken, maar nooit voorzitter van zijn partij, alleen de facto de partijleider.
Lijst van vicekanseliers 1878–1933
Vicekanseliers van het Derde Rijk (1933–1945)
Vicekanselier van het Derde Rijk Stellvertreter des Reichskanzlers | Functie(s) | Ambtstermijn | Partij | Rijkskanselier | Kabinet(ten) | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Franz von Papen (1879–1969) | 30 januari 1933 | 7 augustus 1934 [1] | O [2] | Adolf Hitler (1933–1945) | Hitler | ||
Vacant | |||||||
Reichsmarschall Hermann Göring (1893–1946) | Voorzitter van de Rijksdag (1932–1945) Rijksminister van Luchtvaart (1933–1945) | 10 februari 1941 | 23 april 1945 [3] | NSDAP | |||
Vacant | |||||||
Joseph Goebbels (1945) | Goebbels | ||||||
Lutz Schwerin von Krosigk (1945) | Schwerin |
Vicekanseliers van de Bondsrepubliek Duitsland (1949–heden)
Nr. | Vicekanseliers de Bondsrepubliek Duitsland Vizekanzler der Bundesrepublik Deutschland | Functie(s) | Ambtstermijn | Partij | Bondskanselier | Kabinet(ten) | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Franz Blücher (1896–1959) | Bondsminister voor het Marshallplan | 15 september 1949 | 29 oktober 1957 | FDP | Konrad Adenauer (1951–1963) | Adenauer I | ||
Bondsministers voor Financiële Bezittingen | Adenauer II | ||||||||
2 | Ludwig Erhard (1897–1977) | Bondsminister van Economie | 29 oktober 1957 | 16 oktober 1963 | CDU | Adenauer III | |||
Adenauer IV | |||||||||
Adenauer V | |||||||||
3 | Erich Mende (1916–1998) | Bondsminister voor Oost-Duitse Betrekkingen | 16 oktober 1963 | 28 oktober 1966 [1] | FDP | Ludwig Erhard (1963–1966) | Erhard I | ||
Erhard II | |||||||||
4 | Hans-Christoph Seebohm (1903–1967) | Bondsminister van Verkeer | 28 oktober 1966 | 1 december 1966 | CDU | ||||
5 | Willy Brandt (1913–1992) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 1 december 1966 | 22 oktober 1969 | SPD | Kurt Georg Kiesinger (1966–1969) | Kiesinger | ||
6 | Walter Scheel (1919–2016) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 22 oktober 1969 | 7 mei 1974 [4] | FDP | Willy Brandt (1969–1974) | Brandt I | ||
Brandt II | |||||||||
Zichzelf (1974) | |||||||||
7 | Hans-Dietrich Genscher (1927–2016) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 16 mei 1974 | 17 september 1982 [1] | FDP | Helmut Schmidt (1974–1982) | Schmidt I | ||
Schmidt II | |||||||||
Schmidt III | |||||||||
8 | Egon Franke (1913–1995) | Bondsminister voor Oost-Duitse Betrekkingen | 17 september 1982 | 1 oktober 1982 | SPD | ||||
(7) | Hans-Dietrich Genscher (1927–2016) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 1 oktober 1982 | 18 mei 1992 [1] | FDP | Helmut Kohl (1982–1998) | Kohl I | ||
Kohl II | |||||||||
Kohl III | |||||||||
Kohl IV | |||||||||
9 | Jürgen Möllemann (1945–2003) | Bondsminister van Economie | 18 mei 1992 | 22 januari 1993 [1] | FDP | ||||
10 | Klaus Kinkel (1936–2019) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 22 januari 1993 | 27 oktober 1998 | FDP | ||||
Kohl V | |||||||||
11 | Joschka Fischer (1948) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 27 oktober 1998 | 22 november 2005 | B'90/DG | Gerhard Schröder (1998–2005) | Schröder I | ||
Schröder II | |||||||||
12 | Franz Müntefering (1940) | Bondsminister van Arbeid en Sociale Zaken | 22 november 2005 | 22 november 2007 [1] | SPD | Angela Merkel (2005–2021) | Merkel I | ||
13 | Frank-Walter Steinmeier (1956) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 22 november 2007 | 28 oktober 2009 | SPD | ||||
14 | Guido Westerwelle (1961–2016) | Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 28 oktober 2009 | 16 mei 2011 [5] | FDP | Merkel II | |||
15 | Philipp Rösler (1971) | Bondsminister van Economie | 16 mei 2011 | 17 december 2013 | FDP | ||||
16 | Sigmar Gabriel (1959) | Bondsminister van Economie | 17 december 2013 | 27 januari 2017 | SPD | Merkel III | |||
Bondsminister van Buitenlandse Zaken | 27 januari 2017 | 14 maart 2018 | |||||||
17 | Olaf Scholz (1958) | Bondsminister van Financiën | 14 maart 2018 | 8 december 2021 | SPD | Merkel IV | |||
18 | Robert Habeck (1969) | Bondsminister van Economie en Klimaat | 8 december 2021 | heden | B'90/DG | Olaf Scholz (2021–heden) | Scholz |
Trivia
- Hans-Dietrich Genscher (1974–1982, 1982–1992) was met ruim 17 jaar de langst dienende vicekanselier.
Zie ook
- Bondskanselier (Duitsland)