Luchtspoor

Binnenrotteviaduct
Het viaduct in 1910
Algemene gegevens
Locatie	Rotterdam
Coördinaten	51° 55′ NB, 4° 29′ OL
Overspant	Nieuwe Maas, Koningshaven
Lengte totaal	2200 m
Aantal sporen	2
Bouw
Opening	1877
Afbraakreden	kruising met Maas werd capaciteitsknelpunt
Afbraakjaar	1993
Gebruik
Spoorlijn	Spoorlijn Breda - Rotterdam
Architectuur
Type	viaduct
Bijzonderheden	doorsneed historisch Rotterdam
Portaal    Verkeer & Vervoer

Voor de soortnaam luchtspoor, zie Verhoogde spoorlijn.

Het Luchtspoor was een Nederlands 2,2 kilometer lang spoorviaduct in de Spoorlijn Breda - Rotterdam dat dwars door het centrum van Rotterdam en met bruggen over de Nieuwe Maas en de Koningshaven heen ging. Het begon ter hoogte van de overgang van het spoor over de Schie en Schiekade en eindigde bij de aanvang van de vaste oeververbinding over de Nieuwe Maas; de officiële benaming was Binnenrotteviaduct. Dit spoorviaduct werd op 28 april 1877 geopend als onderdeel van de door de Staat aangelegde verbinding van Amsterdam naar België. Het is de enige spoorlijn in Nederland die dwars door een historische binnenstad gebouwd is. Uiteraard bracht dit de nodige overlast met zich mee; toch werd het Luchtspoor na verloop van tijd onlosmakelijk onderdeel van het Rotterdamse stadsbeeld. Omgekeerd bood het Luchtspoor treinreizigers een spectaculair uitzicht op de bedrijvige stad.

Vanaf 1855 werd gestudeerd op een spoorverbinding tussen Amsterdam en België. Het was mogelijk van Amsterdam naar Rotterdam te reizen met de trein, ook was er een treinverbinding tussen Moerdijk en Antwerpen, maar tussen Rotterdam en Moerdijk moest men van een stoomboot gebruikmaken. Een mogelijkheid was de verbinding met België via Utrecht en Tilburg te laten lopen. Dit plaatste Rotterdam voor een dilemma, enerzijds wilde men graag profiteren van een goede treinverbinding met België, anderzijds was men doodsbenauwd dat bruggen over de Nieuwe Maas de scheepvaart zouden hinderen. In 1862 greep de in de regering teruggekeerde minister Thorbecke in. Hij dwong Amsterdam en Rotterdam tot forse ingrepen om de spoorwegen aan te sluiten op de wereldhavens van beide steden.^[1] In Rotterdam moest daarvoor niet alleen een spoorlijn dwars door de stad worden aangelegd, maar ook een nieuwe haven worden gegraven: de Koningshaven.

Om een verbinding met Amsterdam te kunnen maken moest de nieuwe spoorlijn uit de richting Breda aansluiten op de bestaande spoorlijn Amsterdam - Rotterdam die op het kopstation station Delftse Poort eindigde (ongeveer waar nu station Rotterdam Centraal ligt). Om de doortrekking mogelijk te maken werd een nieuw station Delftse Poort gebouwd. Het Luchtspoor kreeg ook een eigen station, midden in het centrum van Rotterdam: station Beurs. Na de oorlog zou station Beurs worden hernoemd tot station Blaak.

Om de scheepvaart doorgang te verlenen werden in de Wijnhaven en de Koningshaven draaibruggen gebouwd (twee pijlers hiervan zijn nu nog in de Wijnhaven aanwezig). Na verloop van tijd werd de doorgang in de Koningshaven te krap, daarom is daar in 1927 een veel grotere hefbrug gebouwd (De Hef).

In de jaren 80 van de 20e eeuw waren de inmiddels ruim 100 jaar oude bruggen aan vervanging toe. Bovendien was de hefbrug, die regelmatig geopend moest worden, steeds meer een capaciteitsknelpunt geworden in deze belangrijke spoorwegverbinding. Na veel discussie is besloten de bruggen te vervangen door een viersporige tunnel op dezelfde plek, met een ondergronds station Blaak. Deze Willemsspoortunnel is op 15 september 1993 geopend. Het Luchtspoor is vervolgens gesloopt. De Hef werd niet gesloopt, maar bleef staan als monument van het Rotterdamse spoorwegverleden.

• 
  Bouw van het Luchtspoor in 1873
• 
  Station Beurs in 1877
• 
  De Willemsspoorbrug, spoorbrug over de Nieuwe Maas in 1925
• 
  Het Luchtspoor van Station Hofplein tot de Laurenskerk (luchtfoto uit ca. 1930)
• 
  De Hef gezien vanuit het oosten

• Lijst van spoorlijnen in Nederland

• Het Binnenrotteviaduct