Clinopodium

Clinopodium
Description de cette image, également commentée ci-après
Clinopodium vulgare
Classification APG III (2009)
Règne Plantae
Clade Angiospermes
Clade Dicotylédones vraies
Clade Noyau des Dicotylédones vraies
Clade Astéridées
Clade Lamiidées
Ordre Lamiales
Famille Lamiaceae
Sous-famille Nepetoideae
Tribu Mentheae

Genre

Clinopodium
L., 1753

Clinopodium (les Clinopodes) est un genre de plantes à fleurs de la famille des Lamiaceae, situé sur tous les continents

Des espèces du genre Clinopodium sont des plantes nourricières pour les larves de quelques lépidoptères tel que Coleophora albitarsella. Plusieurs espèces de Clinopodes sont aussi utilisées comme plantes médicinales. Clinopodium laevigatum est utilisé au Mexique sous le nom de Paleo ou yerba de borracho pour soigner la « gueule de bois » et les maux d'estomac et de foie, ceci sous forme d'infusion.

Calaments

Le mot « calament » est un emprunt au latin médiéval calamentum ou au bas latin calamintha, deux termes eux-mêmes issus du grec byzantin καλάμινθος (kaláminthos). Il désignait une plante médicinale à l'odeur agréable et aux propriétés stimulantes, utilisée notamment contre l'asthme et les ulcères du poumon[1]. Déjà cité par les auteurs antiques comme Dioscoride, le calament fait partie des traités de matière médicale et des herbiers médiévaux. Il est ensuite l'un des multiples constituants de la thériaque de la pharmacopée maritime occidentale au XVIIIe siècle [2].

Liste des espèces appelées « calaments » en français

Le calament historique faisait certainement allusion à plusieurs plantes distinctes. D'autres espèces proches ont par la suite été décrites avec un nom composé du terme « calament ». Elles font désormais toutes partie du genre Clinopodium.

Liste d'espèces

Selon World Checklist of Selected Plant Families (WCSP) (8 mars 2012)[10] :

  • Clinopodium abyssinicum (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium acinos (L.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium acutifolium (Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium alpestre (Urb.) Harley (2000)
  • Clinopodium alpinum (L.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium amissum (Epling & Játiva) Harley (2000)
  • Clinopodium argenteum (Kunth) Govaerts (1999)
  • Clinopodium ashei (Weath.) Small (1924)
  • Clinopodium atlanticum (Ball) N.Galland (1985)
  • Clinopodium axillare (Rusby) Harley (2000)
  • Clinopodium barosmum (W.W.Sm.) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium betulifolium (Boiss. & Balansa) Kuntze (1891)
  • Clinopodium bolivianum (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium brevicalyx (Epling) Harley & A.Granda (2000)
  • Clinopodium breviflorum (Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium brownei (Sw.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium bucheri (P.Wilson) Harley (2000)
  • Clinopodium × cadevallii (Sennen) Starm. (2011)
  • Clinopodium candidissimum (Munby) Kuntze (1891)
  • Clinopodium capitellatum (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium caricum (P.H.Davis) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium caroli-henricanum (Kit Tan & Sorger) Govaerts (1999)
  • Clinopodium carolinianum Mill. (1768)
  • Clinopodium cercocarpoides (Epling) Govaerts (1999)
  • Clinopodium chandleri (Brandegee) P.D.Cantino & Wagstaff (1998)
  • Clinopodium chilense (Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium chinense (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium cilicicum (Hausskn. ex P.H.Davis) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium clivorum (Epling) Govaerts (1999)
  • Clinopodium coccineum (Nutt. ex Hook.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium cochabambense J.R.I.Wood (2011)
  • Clinopodium congestum (Boiss. & Hausskn.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium × conillii (Sennen) Starm. (2011)
  • Clinopodium corsicum (Pers.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium creticum (L.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium cylindristachys (Epling & Játiva) Govaerts (1999)
  • Clinopodium dalmaticum (Benth.) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium darwinii (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium debile (Bunge) Kuntze (1891)
  • Clinopodium dentatum (Chapm.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium discolor (Diels) C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li (1974)
  • Clinopodium dolichodontum (P.H.Davis) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium domingense (Urb. & Ekman) Govaerts (1999)
  • Clinopodium ekmanianum (Epling & Alain) Harley (2000)
  • Clinopodium euosmum (W.W.Sm.) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium fasciculatum (Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium fauriei (H.Lév. & Vaniot) H.Hara (1935)
  • Clinopodium flabellifolium (Epling & Játiva) Govaerts (1999)
  • Clinopodium foliolosum (Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium frivaldszkyanum (Degen) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium ganderi (Epling) Govaerts (1999)
  • Clinopodium gilliesii (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium glabellum (Michx.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium glabrum (Nutt.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium gracile (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium grandiflorum (L.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium graveolens (M.Bieb.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium griseum (Epling) Harley (2000)
  • Clinopodium hakkaricum Dirmenci & Firat (2009)
  • Clinopodium hintoniorum (B.L.Turner) Govaerts (1999)
  • Clinopodium hispidulum (Boiss. & Reut.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium hydaspidis (Falc. ex Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium insulare (Candargy) Govaerts (1999)
  • Clinopodium integerrimum Boriss. (1953)
  • Clinopodium jacquelinae Schmidt-Leb. (2006)
  • Clinopodium jaliscanum (McVaugh & R.Schmid) Govaerts (1999)
  • Clinopodium jamesonii (Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium junctionis (Epling & Játiva) Govaerts (1999)
  • Clinopodium kilimandschari (Gürke) Ryding (2006)
  • Clinopodium kunashirense Prob. (1995)
  • Clinopodium latifolium (H.Hara) T.Yamaz. & Murata (1993)
  • Clinopodium laxiflorum (Hayata) K.Mori (1936)
  • Clinopodium libanoticum (Boiss.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium loesenerianum (Mansf.) A.Granda (2000)
  • Clinopodium longipes C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li (1974)
  • Clinopodium ludens (Shinners) A.Pool (2008)
  • Clinopodium macranthum (Makino) H.Hara (1935)
  • Clinopodium macrostemum (Moc. & Sessé ex Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium maderense (Henr.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium maritimum (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium matthewsii (Briq.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium megalanthum (Diels) C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li (1974)
  • Clinopodium menthifolium (Host) Stace (1989)
  • Clinopodium mexicanum (Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium micranthum (Regel) H.Hara (1940)
  • Clinopodium micromerioides (Hemsl.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium mimuloides (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium minae (Lojac.) Peruzzi & F.Conti (2008)
  • Clinopodium × mixtum (Ausserd. ex Heinr.Braun & Sennholz) Starm. (2011)
  • Clinopodium molle (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium multicaule (Maxim.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium multiflorum (Ruiz & Pav.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium mutabile (Epling) Harley (1999)
  • Clinopodium myrianthum (Baker) Ryding (2006)
  • Clinopodium nanum (P.H.Davis & Doroszenko) Govaerts (1999)
  • Clinopodium nepalense (Kitam. & Murata) Bräuchler & Heubl (2006)
  • Clinopodium nepeta (L.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium nubigenum (Kunth) Kuntze (1891)
  • Clinopodium nummulariifolium (Boiss.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium obovatum (Ruiz & Pav.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium odorum (Griseb.) Harley (2000)
  • Clinopodium omeiense C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li (1974)
  • Clinopodium pallidum (Epling) Govaerts (1999)
  • Clinopodium palmeri (A.Gray) Kuntze (1891)
  • Clinopodium pamphylicum (Boiss. & Heldr.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium paradoxum (Vatke) Ryding (2006)
  • Clinopodium × pillichianum (J.Wagner) Govaerts (1999)
  • Clinopodium pilosum J.R.I.Wood (2011)
  • Clinopodium piperitum (D.Don) Murata (1977)
  • Clinopodium plicatulum (Epling) Govaerts (1999)
  • Clinopodium polycephalum (Vaniot) C.Y.Wu & S.J.Hsuan (1965)
  • Clinopodium pomelianum Kuntze (1891)
  • Clinopodium procumbens (Greenm.) Harley (2000)
  • Clinopodium pulchellum (Kunth) Govaerts (1999)
  • Clinopodium pulegium (Rochel) Bräuchler (2006)
  • Clinopodium repens (Buch.-Ham. ex D.Don) Benth. (1830)
  • Clinopodium revolutum (Ruiz & Pav.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium robustum (Hook.f.) Ryding (2006)
  • Clinopodium rouyanum (Briq.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium sandalioticum (Bacch. & Brullo) Bacch. & Brullo ex Peruzzi & F.Conti (2008)
  • Clinopodium schusteri (Urb.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium selerianum (Loes.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium sericeum (C.Presl ex Benth.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium sericifolium (Epling & Játiva) Govaerts (1999)
  • Clinopodium serpyllifolium (M.Bieb.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium simense (Benth.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium speciosum (Hook.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium sphenophyllum (Epling) Govaerts (1999)
  • Clinopodium striatum (Ruiz & Pav.) Govaerts (1999)
  • Clinopodium suaveolens (Sm.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium tauricolum (P.H.Davis) Govaerts (1999)
  • Clinopodium taxifolium (Kunth) Govaerts (1999)
  • Clinopodium taygeteum (P.H.Davis) Bräuchler (2006)
  • Clinopodium tenellum (Epling) Harley (1999)
  • Clinopodium thymifolium (Scop.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium tomentosum (Kunth) Govaerts (1999)
  • Clinopodium troodi (Post) Govaerts (1999)
  • Clinopodium uhligii (Gürke) Ryding (2006)
  • Clinopodium umbrosum (M.Bieb.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium vanum (Epling) Harley & A.Granda (2000)
  • Clinopodium vardarense (Šilic) Govaerts (1999)
  • Clinopodium vargasii (Epling & Mathias) Govaerts (1999)
  • Clinopodium vernayanum (Brenan) Ryding (2006)
  • Clinopodium vimineum (L.) Kuntze (1891)
  • Clinopodium vulgare L. (1753)
  • Clinopodium wardii (C.Marquand & Airy Shaw) Bräuchler (2006)
  • Clinopodium weberbaueri (Mansf.) Govaerts (1999)

Notes et références

  1. Informations lexicographiques et étymologiques de « Calament » dans le Trésor de la langue française informatisé, sur le site du Centre national de ressources textuelles et lexicales
  2. D'après Maistral, in Yannick Romieux, De la hune au mortier, Éditions ACL, Nantes, 1986.
  3. a b c d e f g h et i Meyer C., ed. sc., 2015, Dictionnaire des Sciences Animales. [lire en ligne]. Montpellier, France, Cirad.
  4. a b c d e f et g Nom en français d'après la fiche de cette espèce dans Brouillet et al. 2010+. VASCAN (Base de données des plantes vasculaires du Canada) de Canadensys.
  5. Nom en français d'après GRIN-Global, sur le site The GRIN-Global Project
  6. a b et c Nom en français d’après Termium plus, la banque de données terminologiques et linguistiques du gouvernement du Canada
  7. a b c d e f g h et i Nom en français d'après tela-botanica
  8. a b c d e f g h et i Nom en français d'après l'Inventaire National du Patrimoine Naturel, sur le site Inventaire National du Patrimoine Naturel (INPN)
  9. POWO, consulté le 18 juin 2021.
  10. WCSP. World Checklist of Selected Plant Families. Facilitated by the Royal Botanic Gardens, Kew. Published on the Internet ; http://wcsp.science.kew.org/, consulté le 8 mars 2012

Liens externes

Sur les autres projets Wikimedia :

  • Clinopodium, sur Wikimedia Commons
  • Clinopodium, sur Wikispecies
  • (en) Référence Catalogue of Life : Clinopodium L. (consulté le )
  • (en) Référence Flora of China : Clinopodium (consulté le )
  • (en) Référence Madagascar Catalogue : Clinopodium (consulté le )
  • (en) Référence Flora of Pakistan : Clinopodium (consulté le )
  • (en) Référence GRIN : genre Clinopodium L. (+liste d'espèces contenant des synonymes) (consulté le )
  • (fr + en) Référence ITIS : Clinopodium L. (consulté le )
  • (en) Référence World Checklist of Selected Plant Families (WCSP) : Clinopodium L. (1753) (consulté le )
  • (en) Référence NCBI : Clinopodium (taxons inclus) (consulté le )
  • (fr) Référence Tela Botanica (France métro) : Clinopodium L. (consulté le )
  • (en) Référence Tropicos : Clinopodium L. (+ liste sous-taxons) (consulté le )
  • icône décorative Portail de la botanique